Ата-ана мен бала арасындағы келіспеушілік

Ата-ана мен бала арасындағы келіспеушілік

Балалардың психологиялық жас ерекшеліктері  (Жасөспірім шақ – 13 -16 жас)

Мақсаты:Қазіргі кездегі баланың  дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына  ата- ана  тәрбиесінің әдіс- тәсілдерін жетілдіре отырып, қарым –қатынас орнату және ұлттық сананы бойына сіңіру.

Міндеттері:   ата-аналардың мектеппен мұғаліммен тығыз байланысын арттыру; балалармен  бірге  мейірімділікке, ұстамдылыққа тәрбиелеудің жолдарын көрсету.бала тәрбиелеу сапасының аз да болса жоғарлауына  ықпал ету.

«Танысу » жаттығуы.  Ата-аналар шеңбер бойымен тұрып, әрқайсысы өзінің есіміне сын есім қосып және өз бойындағы үш  қасиетін  кезекпен айтып шығады. Өмірлікұстанымында айтады.

Талқылау.  Қандай  әсер алдыңыздар ?   Не қиындық келтірді ?

Слайд 1. Отбасы - адамзат  бесігін тербеткен алтын ұя. Баланың бас ұстазы ата – анасы. Ұлтымызда «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің»  деген дана сөз бар. «Балапан қыранболу үшін оны самғатып ұшыратын әке де қыран болу керек» деп отбасылық тәрбиеге ерекше тоқтаған. Әр отбасында ата-ананың орны бөлек. Әке отбасының асыраушысы, қамқоршысы, тірегі деп білесің, ана отбасының ұйтқысы, жылуы, шуағы. Жақсы ана отбасына береке әкеліп, жанұясын бақытқа бөлейді. Әкеден ерліктің, еңбектің, адамгершіліктің, іскерліктің, имандылықтың өнеге үлгісін үйренсе, ал анадан парасаттылықтың, ісмерліктің, мейірімділіктің, сұлулықтың, қайырымдылықтың өнеге үлгісін үйренеді.

      Баланың жасөспірім шағындағы басты іс-әрекеті – құрдастарымен жеке, жақын қарым-қатынас.

Слайд 2. Физиологиялық жағдайы: әлсіздік, шаршау;аурушаңдық;еріншектік, немқұрайлық, ашуланшақтық.

Слайд. Эмоциональдық жағдай:ешкімге керек еместік сезімі;өзін-өзі төмен бағалау (суицидтік ойлар, өзінен-өзі ашулану);әлеуметтік ахуал.

Слайд 4. Ең негізгі қажеттілік – түсіністік: «Біз концепциясының қалыптасуы; референттық топ қалыптасуы («өзіндік»  – «өзгелер»).

Слайд 5. Жасөспірім . Физиологиялық және психологиялық ауырлықты сыннан өткізеді - яғни ол стресс: физикалық және психологиялық күштеуді байқайды- яғни ол күйзеліс болып табылады:

-  ата-аналардың ажырасуы;

-  отбасы, достары арасындағы ұрыс;

- сабақтағы мәселелер;

-  жақын адам өлімі;

-  күнделікті жайсыз жағдайлар.

 Слайд 6. Ой толғау.

1-топ . Баламен  сөйлесе білу де үлкен өнер, 4-6 жастағы бала күніне көптеген сұрақтар қоятын көрінеді. Мысалы:түн неге қараңғы, күн қайда кетті,ұшақ қалай ұшады,.....деген сияқты таусылмайтын    сауалдар көп . Сіздер қазіргі уақытта өз балаңыз да сондай сауалдарды көп қоятын болса, жауап беруге тырысасыз ба, әлде елеусіз қалдырасыз ба?

2 - топ.  Сізге мектептегі мұғалімдерден «Сіздің балаңыз басқа балаларды ұрады» деген бірнеше шағым айтылады. Тағы көрші ата-аналардан да «Біздің баланы ұрды» деген сөз естуге тура келеді дейік . Не істейсіз? Балаңызды қалай тәрбиелейсіз?

3- топ.  Кейбір ата-аналардың баласының әрбір іс-әрекетіне көңілі толмай: «Сен сала алмайсын, сен істей алмайсың», -деп айтып жататынын байқаймыз. Бала іс –әрекетіне теріс баға беруге қалай қарайсыз?

Слайд 7. Бала мен әке арасындағы диалог:

Баласы: -Әке сенің бір сағаттық еңбегің  қанша тұрады?                    

Әкесі: - 500

Баласы: -маған 300 берші.

Әкесі: -Оны не қыласың ,бар жат.

Бала бөлмесіне кетіп қалады

Әкесі ашуы басылғасын

баласына келіп

сұраған ақшасын береді,

бала қуанып кетіп, бас жағынан

басқа ақшаларын алып

санай бастайды .Мұны көрген

әкесі тағыда ұрса бастайды

Сонда баласы әкеге:”Әке  мынау

Сенің бір сағаттық еңбегіңнің ақысы.

Ертең үйге бір сағат бұрын келіп, бізбен бірге отырып ас ішші “дейді.

Баланың бұлай деуіне не себеп? Балаға  не жетпейді?

Слайд 8. Қажеттілік. Өмірге деген сенімділікті сезіну.

Өсіп келе жатқан жеткіншек,ереже бойынша, өмірлік үлгіні ата-анадан алады. Олар ата-анасының өмірлік үлгісін бағалап, құрмет тұтады. Бірақ, өкінішке орай,  көбінесе ересектер өздерін үлгі ретінде айтып, көрсете алмайды.Бала ата-ананың кеңесімен ескертуін тыңдау үшін, оларға үздіксіз үгіт-насихат қажетсіз.

Слайд 9. Ата - аналар өздерін қалай сезінеді?

Кейбір ата-аналардың балаларының өтпелі кезеңдерінде түсінбеушіліктер туындайды; Олар тағатсыз жағымсыз және жағдайсыз нәрселерді күтеді;Ата-аналар балалары өссе, жоғалтып алатындай қорқыныш туындайды.

Слайд 10. Түсінбеушілік неден туындайды?  Оқу; дос таңдау;  мінез-құлық (өзбетінділік); қызығушылық; ата-анаға құрмет (авторитет); жаман әдеттер; түсінбеушілік; көп міндеттер.

Слайд 11. «Балаңызды түсіне білесіз бе?» тест.

1. Балаңыздың болмашы ісіне қатты ашуланып, артынан өкінесіз бе? Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

2. Кей кезде балаларыңыздың оғаш қылығына не істеріңізді білмей, туыстарыңыздан ақыл     сұрайсыз ба?    Иә-10  білмеймін -5 жоқ-0

3. Сіздің тәжірибеңіз  бен түйсігіңіз болса тәрбиеленудегі ең жақсы ақылшы. Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

4.Кейде ересек адамдарға айтпаған сырыңызды балаңызға ақтара аласыз ба?Иә-10  білмеймін -5 жоқ-0

5. Сіздің балаңыз туралы өзгелердің жайсыз пікіріне ашуланасыз ба?  Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

6. Сіз өзіңіздің балаңыздың көзінше жасаған ыңғайсыз сөзіңіз немесе қылығыңызға            кешірім өтінесіз бе?   Иә-10  білмеймін -5    жоқ-0

7. Балаңыздың сізден құпиясы болмауы керек деп ойлайсыз ба?   Иә-  білмеймін -5  жоқ-10

8. Балаңыздың бойынан сіз де жоқ  ерекше қасиет көрсеңіз қуанасыз ба?Иә-10  білмеймін -5 жоқ-0

9. Балаңыздың сәтсіздігіне қатты қиналасыз ба?    Иә-0  білмеймін -5 жоқ- 10

10. Артық ақшаңыз болған жағдайда балаңызда бұл заттың бар екенін біле тұра сатып                аласыз ба?       Иә-10  білмеймін -5  жоқ- 0

11. Баланы тәрбиелеу үшін ең бастысы – жазалау деп ойлайсыз ба?Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

12. Сіздің балаңыз ойыңыздағыдай ма?    Иә-10  білмеймін -5 жоқ-0

13. Балаңыз қуаныштан гөрі уайым әкеледі?    Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

14. Кейде балаңыз сізден ақылды көрінеді, сіз білмейтіндерді үйретеді?Иә-10  білмеймін -5 жоқ-0

15. Балаңызбен жиі ұрысып қаласыз ба?Иә-0  білмеймін -5 жоқ-10

Слайд 12. Жауабы:100-150 ұпайға дейін. Өз балаңызды жақсы түсінуге тырысасыз. Көзқарасыңыз бен ойлау қабілетіңіз – тәрбие мәселесінде көп нәрседе көмектеседі. Сіз балаларға үлгі боларлықтай жансыз.

50-95 ұпай. Бала тәрбиелеудің оң жолында келесіз. Оның проблемаларын бірлесіп отырып шешесіз. Балаңызға тікелей ықпал етесіз. Сондықтан да, дұрыс болғанымыз жөн. Түсіну – қабылдау емес, бұны тек балалармен емес, жеке басыңызда да қолданғаныңыз жөн.

0-45 ұпай. Сіздің балаңызды тек аяуға болады. Өйткені, ол сізден жақсы дос таппады. Өмірдің қиын кезеңдерінде ата-ананың оны түсініп көмектесе алмайтынына өкінеді. Бірақ, әлі де кеш емес. Балаңызға шын мәнінде көмектескіңіз келсе, қарым-қатынасыңыз бен тәрбиеңізді түзеген дұрыс.

Идеальды үлгілер.  Ата-ана - жұмсақ және қатты  (жағдайға байланысты);қамқор; қөмектесуге бейім;жаман әдеттері жоқ;үйдегі үйлесімділік.

Бала.- жақсы оқитын; жаман әдетсіз; ұғымтал; құрметтей білетін;көмектескіш;бос уақытын тиімді пайдаланатын (спорт, би т.б.);ата-аналарымен белгілі бір тақырыпта әңгімелесе білуі

Слайд 17. Ата-аналарға ұсыныстар:

Балаға әке және шеше тарапынан қойылатынталап бірдей болу керек.Баланы әрқашан мақтап, мадақтап тұру өте маңызды.Отбасы өмірінде әрбір мүшенің еңбекке араласуы заңды. Материалдық және моральдық жағдайлар балалар мен үлкендер арасында тең бөлінуі керек.Балаларыңызға әрқашан жылылықтарыңызды ұмытпаңыздар!Бүгінгі бала – бұл ертеңгі өркениетті қоғам мүшесі. Қазіргі кезде балаға өмір беру – оны жолбарысы бар торға лақтырғанмен бірдей. Балалар қоршаған ортаны бақылауға қабілетсіз, оларға бұл үшін шынайы мүмкіндіктер жоқ. Оларға өмір сүру үшін махаббат және көмек қажет. Ең әрекетті құралдың бірі – бұл тек баланың досы болу. Балаларды бақылаңыз. Балалардың өз өмірі туралы айтқанын тыңдаңыз. Сіздерге көмектесуіне мүмкіндік беріңіз. Бақытқа бастар жолдың бір бөлігі – өз бетіндік өмірге аяқ баспайынша оларға жақсы көретіңізді білдіріңіз және көмектесіңіз.

А.С.Макаренко: «Тәрбие-баламен сөйлесумен, әңгімелесумен, оған ақыл-кеңес берумен ғана шектелмейді. Тәрбие - тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы үлгі-өнеге көрсетуінде. Отбасындағы бала тәрбиесі халық өмірімен, қоғамның мақсат- міндеттерімен байланысты болуы керек».

Слайд 18. Қорытынды. Ең бастысы. Өзгелерге, өзіне жақсы қарым – қатынасқа тәрбиелеңіз. Өзгелер туралы өсек айтпаңыз, оған да айтқызбаңыз. Қызғаншақтық, екіжүзділік, жағымпаздық сияқты қасиеттер ата – анадан берілетінін ұмытпаңыз.

Балаңа жақсы үлгі бол. Оған жауапкершілік сезіммен қара. Балаларға неғұрлым көп уақытыңызды арнаңыз, олардың немен айналысатыны, яғни отбасында бірлік, ынтымақтастық ахуалы болсын.Еріңізге (әйеліңізге) сыйлы қарым – қатынасыңыз өте жоғары, айқын көрінетін болсын. Балаңызға әкесі туралы “отбасы басшысы, тірегі, асқартауы”, анасы туралы (жылулық, сұлулық,мейірім, татулық иесі) деп үлгі етіп отырыңыз. Ешқашан баланың көзінше ұрысып, салғыласпаңыз, беделіңізді түсірмеңіз.

Адамға өмірде ең қымбаты – отбасы. Отбасында сүйіспеншілік, сыйластық, татулық, бауырмалдық болғанда бірлік болады. Бірін-бірі аялап, кешіре білгенде, отбасы берік болатыны анық.