Рабочие программы по башкирскому языку

Муниципальное  бюджетное общеобразовательное учреждение

«Гимназия №2» городского округа город Октябрьский Республики Башкортостан

Рабочая  программа

по  башкирскому языку

уровень – начальное общее образование

Составитель:

Бакиева Лиана Искандаровна,

учитель башкирского языка МБОУ «Гимназия №2»

2017 год

I.Аңлатма яҙыу

    Кластан тыш уҡыу программаһы  уҡытыу рус телендә алып барылған «2 гимназия»муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 1-се класы өсөн түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар – эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары № 189)

7. «2 гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа «2 гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы  “Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 1-4-се кластары өсөн “Башҡорт теле”(дәүләт тел булараҡ) предметы буйынса белем биреү өлгө программалары.-Өфө: Китап,2017.-28 бит.,” нигеҙендә төҙөлдө.

10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау

Тәҡдим ителә торған был программа 1-се кластар өсөн «2-се гимназия » муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы» на ярашлы дәрестәр һанын аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән йылына 34 сәғәт булыуҙы һәм «Башҡорт теле» дәреслеген (Авторҙары: Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле. Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1 класы өсөн дәреслек – Өфө: Китап, 2011.- 128 бит.) ҡулланыуҙы күҙ уңында тота..

Был программа уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙә башҡорт телен дәүләт теле булараҡ өйрәнеүсе балаларға тәғәйенләнә.

Программа  күрһәтелгән авторҙарҙың дәреслеге һәм эш дәфтәрҙәре менән  тәэмин ителгән.

Уҡыусыларҙың белем һәм күнекмәләренә талаптар

Башҡорт теле курсы дөйөм белем биреү мәктәбенең предметтар системаһында донъяны танып-белеү һәм социомәҙәниәт маҡсаттарын тормошҡа ашыра.

Донъяны танып-белеү маҡсаттары уҡыусыларҙы тел тураһындағы фәндең төп нигеҙҙәре менән таныштырыуҙы һәм уның менән бәйләп уларҙың билдә-символдар ярҙамында ҡабул итеүен, логик фекерләүен, күҙ алдына килтерә алыуын формалаштырыуҙы аңлата.

Башҡорт телен өйрәнеүҙең социомәҙәни маҡсаттары кешенең дөйөм мәҙәнилеге үҫеше күрһәткесе булараҡ уҡыусының коммуникатив компетенцияһын, һөйләү һәм яҙма телмәр үҫешен үҙ эсенә ала.

Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеү барышында ҡуйылған маҡсаттарҙы үтәү өсөн түбәндәге ғәмәли бурыстарҙы үтәү кәрәк:

•уҡыусының телмәрен, фекерләү, күҙ алдына килтерә алыу, аралашыу үҙенсәлектәренә һәм шарттарына ярашлы тел саралары һайлай белеү мөмкинлеген үҫтереү;

•        башҡорт теленең лексикаһы, фонетикаһы, грамматикаһы буйынса нигеҙ белемде үҙләштереү;

•        дөрөҫ яҙыу һәм уҡыу, диалогта ҡатнашыу, ауыр булмаған монолог, ҙур булмаған күләмдәге яҙма тасуирлау һәм хикәйәләү текстарын төҙөй белеү;

•        башҡорт теленә позитив эмоциональ-баһалы ҡараш, уның уникаллеген һәм таҙалығын һаҡлауға туранан-тура мөнәсәбәтле булыу тойғоһо тәрбиәләү; телгә танып-белеү ҡыҙыҡһыныуы, үҙ телмәрен яҡшыртырға ынтылыш уятыу.

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар

Уҡыу йылы аҙағында 1 класс уҡыусылары түбәндәге белем һәм күнекмәләргә эйә булырға тейеш:

1. Һөйләгәнде йәки уҡығанды аңлай алыу (аудирование):

- уҡытыусының, иптәшенең һөйләгәнен, уҡығанын аңлай алыу;

- иҫәнләшеү, һаубуллашыу, рәхмәт әйтеү, ғәфү үтенеү, үтенесте белдереү, рөхсәт һорау (телмәр этикеты);

- текстың йөкмәткеһе, ситуация буйынса һорау биреү.

2. Уҡыған текст буйынса, күҙәтеүҙәр нигеҙендә һөйләй белеү, ситуацияға ярашлы һөйләшеү (говорение):

•        бәләкәй күләмле текстың йөкмәткеһен һөйләү,

•        һүҙлек һүҙҙәрен белеү, уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләү,

•        диалог төҙөү, төркөмдәрҙә һөйләшеү,

•        үҙең, ғаилә ағзалары, уларҙың исемдәрен белеү, һөнәр-шөғөлдәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте һ.б. тураһында һөйләү,

•        ваҡиғаға, персонажға үҙ мөнәсәбәтеңде әйтеп биреү,

•        башҡорт теленән руссаға һәм киреһенсә тәржемә итеү.

3. Уҡыу (чтение):

•        тексты дөрөҫ, шыма, талғын уҡыу (орфоэпик нормалар нигеҙендә),

•        поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу,

•        уҡыған текстың йөкмәткеһен билдәләй алыу, персонаждарын әйтеү,

•        текстан һорауҙарға яуаптар табыу, уҡып күрһәтеү.

4. Яҙыу (письмо):

•        хәрефтәрҙе матур, дөрөҫ, тейешле кимәлдә тоташтырып яҙыу,

•        ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу,

•        шундай уҡ текст буйынса йә картина нигеҙендә 2-3 һорауға яуап яҙыу,

•        бирелгән ситуация буйынса 2-3 һөйләмдән торған текст яҙыу,

•        ныҡлы әҙерлектән һуң өйрәтеү характерындағы диктант.

Яңы стандарттарға ярашлы уҡыу сифатын өйрәнгәндә, йәғни тикшереү процесында, түбәндәге һөҙөмтәләр күҙаллана:

- шәхси үҫеш кимәле;

- метапредмет кимәле;

- предмет буйынса белем кимәле.

  Уҡыу- уҡытыу методик комплекты:

1. Эш программаһы  “Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 1-4-се кластары өсөн “Башҡорт теле”(дәүләт тел булараҡ) предметы буйынса белем биреү өлгө программалары.-Өфө: Китап,2017.-28 бит.,” нигеҙендә төҙөлдө..

2. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле. Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1 класы өсөн дәреслек – Өфө: Китап, 2010.- 128 бит.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

Тыуған Башҡортостан – 3 сәғәт.

  Уҡыусылар алфавит менән таныша, башҡорт теленең специфик өндәрен өйрәнә. Һүҙ һәм һүҙбәйләнештәр төҙөй белеү күнекмәләрен булдырыу маҡсат итеп алына. Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары, йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен ҡабатлау, темаға ҡараған башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу.

Мәктәп- 4 сәғәт

Кейем-һалым-3 сәғәт. Кейем исемдәрен үҙләштереү, элек өйрәнгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Кейемде һаҡлап, ҡәҙерләп тотоу, һәр береһен үҙ урынына ҡуйыу. Кейем һәм шәхси гигиена. Кейем һәм матурлыҡ, тыйнаҡлыҡ тураһында һөйләшеүҙәр, текстар уҡыу. Шиғырҙар ятлау.

Ғаилә – 2 сәғәт.

Үҙенең ғаиләһе, ғаилә ағзалары, уларҙың эштәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләшеү. Башҡорт телендә эйәлек ялғауҙарын практик үҙләштереү.

Йорт хайуандары, ҡоштар – 6 сәғәт.

Йорт хайуандары, ҡоштар, уларҙың атамалары менән танышыу. Телмәрҙә дөрөҫ ҡулланырға өйрәнеү.

Уйынсыҡтар- 1 сәғәт. Уйынсыҡтарҙың атамаларын өйрәтеү.Төрлө уйындар хаҡында һөйләшеү.

Һандар-2сәғәт. Һандар менән таныштырыу.Уларҙы телмәрҙә ҡулланыу.

Төҫтәр-2сәғәт. Төҫтәрҙе үҙләштереү.

Баҡса-4сәғәт. Еләк- емеш, йәшелсә атамалары менән танышыу, баҡсалағы эштәр, әсәйҙәргә ярҙам итеү.Уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү.

Ашамлыҡтар-3сәғәт .Ашамлыҡтарҙың башҡортса атамалары менән таныштырыу, милли башҡорт аш- һыуҙары хаҡында һөйләшеү,башҡорт халҡының ҡунаҡсыллығы тураһында һөйләү.

Этно-культуралы белем биреү ресурстары дәрес планында ҡарала.

II.Календарь -тематик планлаштырыу

Төп әҙәбиәт

1. Толомбаев  Х.А.,  Дәүләтшина М.С.  Бүләк: Рус мәктәптәрендә уҡыусы башҡорт балалары өсөн әлифба. – Өфө, 2010.
2. Салихова М.Т., Шафикова  С. Х. Башҡорт  теленән   диктанттар  йыйынтығы  (1-4-се  кластар өсөн) -  Өфө:   Китап, 1997.
3. Ғәбитова З.М. Телмәр  үҫтереү дәрестәре.  – Өфө, 2009.
4. Аслаева Р.Ғ. Телмәр һәм зиһен. – Өфө, 2005.
5. Шарапов И.Ә. Йомаҡлы әлифба: Башҡорт телен өйрәнеүсе 1 класс уҡыусылары өсөн. – Өфө, 1996.
6. Аслаев Т.Х., Исламғолова Ы.Ә. Уйнат, уйлат баланы: Уҡытыусы өсөн ҡулланма. – Өфө, 1993.
7. Аҙнабаева Ф.Г., Тнафиҡова З.Г. Тылсымлы өндәр: Методик ҡулланма. – Өфө: БМКИ, 2004
8. Сынбулактова Ф.Ш. “Туған тел” дәреслегенә методик ҡулланма. 1-2 кластар. – Өфө, 2008.

                         Өҫтәлмә әҙәбиәт

1. Башҡортса – русса  мәҡәлдәр  һәм  әйтемдәр  һүҙлеге. –  Өфө: Китап, 1994.
2. Әүбәкирова  З.Ф., Әүбәкирова  Х.E.,  Дилмөхәмәтов М.И. Мин  башҡортса уҡыйым. –  Өфө: Китап, 2007.
3. Тел  төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө, 2008.
4. «Башҡортостан  уҡытыусыһы»,  «Аҡбуҙат»,  «Аманат»  журналдары.
5. Башҡорт  теленән  изложение  текстары  йыйынтығы. 1- 4 – се  класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма– Өфө
6. Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр:  Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө, 2008.
7. Жемчужины детской башкирской литературы. /Составитель – В.С.Мавлетов/ –  Уфа, 2005.
8.  Туғыҙбаева Ф.Х. Беҙ уҡырға өйрәнәбеҙ: Мәктәпкәсә һәм кесе йәштәге уҡыусы балалар өсөн уҡыу китабы. – Өфө, 2008.
9. Раҡаева Ә.С. Уйнайыҡ уйлап ҡына. – Өфө, 2008.
10. Ураҡсина Р. Тәмле-тәмле-тәмлекәс: Шиғырҙар, йола-уйын күренештәре. – Өфө, 1996.
11. Юнысова Г.А. Йәйғор: Балалар өсөн шиғырҙар. – Өфө, 2003.
12. Хисаметдинова Ф.Г. Кескәйҙәр өсөн башҡорт теле. – Өфө: Башҡортостан энциклопедияһы, 2002.

  Уҡытыу-методик ҡулланмалар исемлеге:

1. Усманова М. Г.  Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
2. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М. С., Сиразетдинов З. Ә. Башҡортса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 – се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.
3. Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.
4. “Бүләк” дәреслегенә методик ҡулланма. /Толомбаев Х.А., Әбуталипова Р.Ә, Дәүләтшина М.С./ - Өфө, 1993.
5. Башҡорт алфавиты һүрәттәрҙә.
6. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф  министрлығы, 2005.
7. Ураҡсин З.Ғ., Сиразетдинов З.Ә., Суфьянова Н.Ф. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге: Башланғыс класс уҡыусылары өсөн. – Өфө, 2005.

Материаль-техник ҡулланмалар:

• телевизор;
• видеоплеер
• магнитофон;
• компьютер.

Муниципальное  бюджетное общеобразовательное учреждение

«Гимназия №2» городского округа город Октябрьский Республики Башкортостан

Рабочая  программа

по  башкирскому языку

уровень – начальное общее образование

Составитель:

Бакиева Лиана Искандаровна,

учитель башкирского языка МБОУ «Гимназия №2»

2018 год

Аңлатма яҙыу

    Башҡорт теленән   эш программаһы  уҡытыу рус телендә алып барылған    «2 гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 2,3,4 кластары өсөн  түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар – эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары № 189)

7. «2 гимназия »  муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының   йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа«2 гимназия »  дөйөм белем биреү мәктәбенең» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы  “Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 1-4-се кластары өсөн “Башҡорт теле”(дәүләт тел булараҡ) предметы буйынса белем биреү өлгө программалары.-Өфө: Китап,2017.-28 бит.,” нигеҙендә төҙөлдө.

10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Уҡыу ҡулланмаһы:

1)Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С., Ғиниәтуллина Ф.М., Кинйәбаева Н.Н.Башҡорт теле :

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙә башҡорт телен 1-се йыл өйрәнеүсе 2-се класс уҡыусылары өсөн дәреслек.-Өфө:Китап,2014-148 б.

2) Дәүләтшина М.С.Башҡорт теле : Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларында башҡорт телен 2-се йыл өйрәнеүсе 3-сө класс уҡыусылары өсөн уҡыу ҡулланмаһы(башҡорт теле дәүләт теле булараҡ өйрәнеү өсөн). - Өфө: Китап, 2015-124 б.

3)Дәүләтшина М.С., Кинйәбаева Н.Н., Садыҡова Г.М., Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 4-се класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн дәреслек.-Өфө:Китап,2016.-152 б.

Эш дәфтәрҙәре:

1) Дәүләтшина М.С.Башҡорт теле : эш дәфтәре: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 3-сө класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн.-Өфө:Китап,2017.-84 б.

2)Дәүләтшина М.С.Башҡорт теле : эш дәфтәре: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 4-се класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн.-Өфө:Китап,2017.-88 б.

Контроль эштәр дәфтәре:

1)Дәүләтшина М.С., Кинйәбаева Н.Н.Башҡорт теле : контроль эштәр дәфтәре: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 2-се класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн.-Өфө:Китап,2017.-20 б.

2)Дәүләтшина М.С., Кинйәбаева Н.Н.Башҡорт теле : контроль эштәр дәфтәре: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 3-сө класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн.-Өфө:Китап,2017.-24 б.

3)Дәүләтшина М.С., Кинйәбаева Н.Н.Башҡорт теле : контроль эштәр дәфтәре: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 4-се класы өсөн башҡорт телен (дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн.-Өфө:Китап,2017.-26 б.

Методик ҡулланма:Дәүләтшина М.С., Кинйәбаева Н.Н., Садыҡова Г.М. “Башҡорт теле” дәреслегенә методик ҡулланма: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 3-4-се кластары өсөн( башҡорт телен дәүләт теле булараҡ өйрәнеүселәр өсөн).-Өфө:Китап,2017.-128 б.

Башҡорт теленән контроль эштәрҙең иҫәбе 

Планлаштырылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштереү.

Яңы стандарттарға ярашлы уҡыу сифатын өйрәнгәндә, йәғни тикшереү процесында, түбәндәге һөҙөмтәләр күҙаллана:

- шәхси үҫеш кимәле;

- метапредмет кимәле;

- предмет буйынса белем кимәле.

Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүҙең шәхсән һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә:

• тел кешеләрҙең аралашыу сараһы икәнде аңлау, үҙләштереү;

• башҡорт телен милли мәҙәниәттең бер күренеше тип ҡабул итеү;

• дөрөҫ һөйләү теле һәм яҙма тел кешенең индивидуаль мәҙәнилеге күрһәткесе;

• үҙ телмәренә иғтибарлы булып үҙ-үҙен баһалау һәләтлелеге.

Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүҙең предмет-ара һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр тора :

• белем алыу (уҡыу-укытыу) бурыстарын хәл итеү өсөн төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәт табыу маҡсатында, телде ҡуллана белеү оҫталығы;

• аралашыуҙың маҡсаты, бурысы, сараһы, тел шарттарында ориентирлашыу;

• телмәрҙе һәм аралашыу ситуацияһын иҫәпкә алып, коммуникатив бурыстарҙы (диалог, монологик телмәр, яҙма текстар) уңышлы атҡарыу маҡсатында, адекват телмәр сараларын һайлап ала белеү;

• үҙ фекереңде һәм позицияңды мөмкин тиклем теүәл итеп аңлатырга ынтылыу;

 • һорауҙар биреү оҫталығы.

Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүҙең предмет һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә:

• башҡорт әҙәби теле нормалары (орфоэпик, лексик, грамматик) һәм телмәр этикеты ҡағиҙәләре тураһында башланғыс төшөнсә алыу;

• орфографик ҡағиҙәләрҙе һәм тыныш билдәләрен (өйрәнелгән күләмдә) ҡуйыу ҡағиҙәләрен белеү;

• өн, хәреф, һүҙ өлөшө, телмәр киҫәге, һөйләм киҫәге, ябай һөйләм кеүек (өйрәнелгән күләмдә) тел берәмектәрен таба, сағыштыра, классификациялай (бүлә), ҡылыҡһырлай (характеристика бирә) алыу оҫталығы;

• үҙеңдең ғәмәлдәреңде контролдә тотоу, әйткәнде һәм яҙғанды тикшерә белеү һәләтлеге.

Башланғыс класс уҡыусыларының белем кимәленә талаптар.

−​ «Башҡортостан » темаһы буйынса (тәбиғәте, халҡы, уның тормошо, ҡалалары, йылға- к-лдәре, кейем- һалымы, ижады ) тураһында әңгәмәлә ҡатнашыу, һөйләү.

−​ Тәҡдим ителгән ситуация буйынса һорауҙар бирә белеү, уҡытыусының (йәки башҡаларҙың) һорауҙарына яуап бирә белеү; яуаптарҙы дөрөҫ интонация менән асыҡ, аңлайышлы итеп әйтеү, һөйләү.

−​ Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.

−​ Ҡысҡырып шыма һәм тасуири уҡыу.

−​ Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.

−​ Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды практик ҡуллана белеү.

−​ Программала күрһәтелгән шиғырҙарҙы яттан белеү; мәктәптең үҙешмәкәр сараларында ҡатнашыу, сәхнәлә сығыш яһау. Бөтә был эштәр тураһында бәйләнешле һөйләй белеү.

Уҡытыу  предметының  төп йөкмәткеһе

Башланғыс кластарҙа башҡорт теленән мотлаҡ үҙләштереү өсөн тәҡдим ителгән материалдың йөкмәткеһе

Графика, каллиграфия, орфография:

1. Башҡорт теленең алфавиты;
2. Башҡорт алфавитында хәрефтәрҙең урынлашыу тәртибен һәм уның әһәмиәтен үҙләштереү;
3. Йы,йе,йө,йү,йә,йо ҡушымсалары;
4. Өн һәм хәрефтең тап килеүе;
5. Орфоэпик ҡағиҙәләр;
6. Төп орфографик ҡағиҙәләр, һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышы.

Фонетика :

1. Лексик темаларға ҡараған һүҙҙәрҙә үҙенсәлекле өндәрҙе дөрөҫ әйтә белеү;
2. Айырым һүҙҙәрҙә, фразаларҙа баҫымды дөрөҫ ҡуйыу;
3. Инттнация яғынан һөйләм төрҙәрен айырыу;һөйләмдәрҙе дөрөҫ әйтеү;
4. Тексты үҙгәртмәйенсә күсереп яҙыу;
5. Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡыларҙы айырыу;
6. Үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең әйтелеше;
7. (р) өнөнә башланған һүҙҙәрҙең  әйтелеше: (эрәсем), (эрәхәт);
8. Я,ю,е хәрефтәре белдергән өндәр:яңы (йаңы), юл(йул) һ.б.

Лексика :

1. Аралашыу барышында, коммуникатив маҡсаттан сығып, актив лексиканы файҙаланыу;
2. Өйрәнелгән аралашыу темаларына ҡараған лексик берәмектәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе таныу, телмәрҙә ҡуллаыныу;
3. Башҡорт һәм рус телдәре өсөн уртаҡ һүҙҙәрҙе белеү;
4. Һүҙҙәрҙең яһалышы тураһында мәғлүмәткә таянып, һүҙҙәрҙең мәғәнәһен асыҡлай белеү.

Грамматика:

1. Өйрәнелгән грамматик формаларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу һәм текстан табып әйтеү;
2. Һөйләмдең төп коммуникатив төрҙәрен телмәрҙә ҡулланыу;
3. Башҡорт телендә дөрөҫ итеп һөйләм төҙөү, һөйләмдә һүҙ тәртибен дөрөҫ билдәләү;
4. Исем, сифат, ҡылым, һан, алмаш, рәүеш турыһында башланғыс төшөнсәләрҙе белеү;
5. Алдында, артында, өҫтөндә, аҫтында, янында, эргәһендә ярҙамсы һүҙҙәрҙе телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу;
6. Һәм, менән бәйләеүстәрен, ә, ләкин теркәүестәрен һөйләмдә дөрөҫ файҙаланыу.

Һөйләү:

1. Телмәр этикеты өлгөләрен ҡулланып, өлгө буйынса диалогтар төҙөү;
2. Предметты, персонажды йәки рәсемде тасуирлау;
3. Йорт(фатир), ғаилә, уйынсыҡтар, уйындар, дуҫтары, кейеме, яратҡан шөғөлө тураһында һөйләү;
4. Уҡылған(тыңлаған) текстың йөкмәткеһен һөйләү;
5. Лексик тема буйынса һөйләшеү ҡоҡроу(репликалар һаны 4-6-нан кәм булмаҫҡа тейеш);
6. Лексик тема йәки сюжетлы рәсем буйынса монологик телмәр төҙөү(һөйләмдәр5-6-нан кәм булмаҫҡа тейеш);
7. Шиғырҙы яттан һөйләү.

Тыңлап аңлау:

1. 1-2 минутлыҡ тексты тыңлап аңлау һәм, йөкмәткеһенә төшөнөп, уҡытыусының һорауҙарына яуап биреү;
2. Тексты тыңлау һәм таныш һүҙҙәр ярҙамында йөкмәткеһен аңлау;
3. Тексты тыңлау һәм йөкмәткеһенә тап килгн һөйләмдәреҙе билдәләү.

Уҡыу:

1. Тексты уҡыу, исеменә таянып, йөкмәткеһен күҙаллау;
2. Тексты тасуири уҡыу һәм йөкмәткеһен аңлау;
3. Текстан яңы һүҙҙәрҙе һүҙлектән табыу;
4. Тексты эстән уҡыу, кәрәкле мәғлүмәтте табыу һәм һайлап уҡыу.

Яҙыу:

1. Хәрефтәрҙе һәм һүҙҙәрҙе дөрөҫ яҙыу;
2. Айырым һүҙҙәрҙе, бәләкәй күләмле текстарҙы күсереп яҙыу;
3. 4-5 һүҙҙән торған һүҙлек диктанттары яҙыу;
4. Үтелгән орфографик ҡағиҙәләргә таянып диктанттар яҙыу.

II класс-35 сәғәт

Аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән

III класс -35 сәғәт

Аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән

IV класс, йылына – 35 сәғәт

Аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән

Муниципальное  бюджетное общеобразовательное учреждение

«Гимназия №2» городского округа город Октябрьский Республики Башкортостан

Рабочая  программа

по  башкирскому языку (государственному)

в 5 классе

уровень – основное общее образование

Составители –

Бакиева Лиана Искандаровна,

Мирсаяпова Гульназ Завитовна,

учителя  башкирского языка

 МБОУ «Гимназия №2»

2018 год

I.Аңлатма яҙыу

Уҡытыу  рус телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙә 5-се  класы  өсөн башҡорт  теленән  эш программаһы.

Башҡорт теленән   эш программаһы  уҡытыу рус телендә алып барылған      «2 гимназия » муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 5 класы  өсөн  түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар – эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары № 189)

7.Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының   йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия»  муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған  мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008. 119 бит.

10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Программа, ҡулланма әсбап

Башҡорт теленән программа.(Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн).Толомбаев Х.А.,Дәүләтшина М.С.,Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ.-Ижевск:КнигоГрад,2008,119 б.

Дәреслек: Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5 класс уҡыусылары өсөн дәреслек. Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. һ.б. – Өфө: Китап, 2015.-215 б.

Нигеҙе: 2018-2019 уҡыу йылына төҙөлгән «2 гимназия» муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының « Уҡыу  планы».

Уҡыу предметын өйрәнеүҙең һөҙөмтәләре

 1. Уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙең уҡыған тексты аңлай алыу; 3-6 һөйләмдән  торған диалогты аңлау, уны дауам итә белеү;

2. Уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған диафильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу;

- предметты, күренеште элементар рәүештә   һүрәтләү, уға үҙ мөнәсәбәтеңде белдереү;

- хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү;

- 5 – 7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;

- тиҙәйткестәрҙе, һынамыштарҙы шыма итеп әйтә белеү.

3.Тексты  шыма, аңлы, тасуири уҡыу;

-текстың өлөштәренә, иллюстрацияларына исем биреү;

-текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү;

-хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын айыра белеү.

4. Ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу;

- текст буйынса һорауҙарға яуап яҙыу;

- 6-10 һөйләмдән торған текстың йөкмәткеһен яҙыу;

-бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү;

-өйрәтеү характерындағы изложение, иншалар яҙыу.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

Һаумы, мәктәп! Һаумы, уҡытыусы! ( 4 сәғәт).

Был тема (1 сентябрь – Белем көнө.Мәктәп, уҡыу, белем алыу, тел өйрәнеү) башлыса “Көҙ” темаһы менән бергә үрелеп бара. Бер үк ваҡытта, уҡыусыларҙың йәйге каникулды нисек үткәреүе тураһында әңгәмә үткәреү, фекер алышыуҙар ойошторола. Был темаларға ҡағылышлы һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр иҫкә төшөрөлә, һүҙлек запасын байытыу йәһәтенән яңылары үҙләштерелә.Башҡорт теленең өн-хәрефтәре, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар.  Исем. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Сифат.

Үҙем тураһында ( 4сәғәт).

Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында  һөйләргә өйрәнергә тейеш. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Алмаш. Зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше. к-г,ҡ-ғ тартынҡыларының сиратлашыуы.

Йыл миҙгелдәре ( 4 сәғәт).

Йыл миҙгелдәре, һәр йыл миҙгеленә хас үҙенсәлектәр менән танышыу. Йыл миҙгелдәрен, һәр миҙгелгә ҡараған ай исемдәрен дөрөҫ әйтә һәм телмәрҙә ҡуллана белеү. Һорау алмаштары.Күрһәтеү алмаштары. Күрһәтеү алмаштарының килеш менән үҙгәреше. Билдәһеҙлек алмаштары. Билдәләү алмаштары.

Башҡортостанды беләһеңме? ( 5 сәғәт).

Уҡыусыларҙы үҙҙәре йәшәгән республиканың үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән таныштырыу. Уҡыусы аңына үҙе йәшәгән ерҙең – Башҡортостандың тарихы, уның байлығы, күренекле шәхестәре һ.б. хаҡында бер бөтөн тыуҙырыу һәм ул турала һөйләй белеүҙәренә өлгәшеү. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Юҡлыҡ алмаштары.

Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена. ( 2 сәғәт).

Был тема кешенең тән ағзалары, эске органдарының атамаларын белеү менән бергә шәхси гигиена, көн тәртибе, һаулығы менән берлектә алып барыла. Кешегә һау-сәләмәт булыу өсөн нимә эшләргә кәрәклеге тураһында әңгәмәләр үткәреү, әҫәрҙәр уҡыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Ҡылым.

Яңы йыл менән. ( 2 сәғәт).

Яңы йыл темаһы ҡыш темаһы менән берлектә алып барыла. Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, Яңы йыл менән туғандарҙы, яҡын кешеләрҙе ҡотларға өйрәтеү, һәр байрамдың үҙенә генә хас күренештәре тураһында һөйләтеү. Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.

Аҙыҡ-түлек.Кейем-һалым. Өй . Магазин. Баҙар.( 1 сәғәт).

Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым атамаларын өйрәнеү, һатып алыу этикеты менән таныштырыу, һөйләшергә, аралашырға өйрәтеү. Синоним.

8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө. ( 2 сәғәт).

Әсәй тураһында шиғыр, хикәйәләр уҡыу. Әсәйҙең донъяла иң ҡаҙерле кеше икәнен, уны ихтирам итергә, яратырға, ҡаҙерләргә кәрәклекте аңлатыу. Был тема ғаилә темаһы менән берлектә бара, шуның өсөн алдағы кластарҙа үтелгән ғаилә темаһы ҡабатлана. Ҡотлау открыткалары яҙырға, ҡотлау һүҙҙәрен әйтә белергә өйрәтеү. Антоним.

Яҙ етте. ( 2 сәғәт).

Яҙ билдәләрен күрә һәм яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәрен әйтә белергә өйрәтеү. 1 май, 9 май байрамдары, дуҫлыҡ тураһында һөйләшеү. Омоним.

Яҙғы эштәр.( 4 сәғәт).

Яҙғы эштәр, яҙғы баҡса эштәре,баҫыу эштәре тураһында һөйләшеү. Һан. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Яҙғы байрамдар. ( 5 сәғәт)

Башҡорт халҡының, Башҡортостанда йәшәүсе башҡа халыҡтарҙың яҙғы тәбиәғәт менән бәйле ғөрөф-ғәҙәттәре һәм матур йолалары тураһында һүҙ алып барыла. Уҡыусыларға уларҙың кеше тормошондағы әһәмиәте, мәғәнәләрен, уларҙы тергеҙеү кәрәклеген еткереү. Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Яҙма эш төрҙәре:

Яҙма эш төрҙәре  яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-Һорауҙарға яуап биреү;

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү:

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләмде…)

Контроль эштәр:

Диктант-2

Күсереп яҙыу-1

Һорауҙарға яуап биреү-1  

II.Календарь-тематик планлаштырыу

V класс, йылына –          35 сәғәт.

Аҙнаға  1 сәғәт иҫәбенән.

Муниципальное  бюджетное общеобразовательное учреждение

«Гимназия №2» городского округа город Октябрьский Республики Башкортостан

Рабочая  программа

по  башкирскому языку

в 8 классе

уровень – основное общее образование

Составители-

Бакиева Лиана Искандаровна,

Фатыхова Альбина Азатовна,

учителя  башкирского языка

МБОУ «Гимназия №2»

2018 год

I.  Аңлатма яҙыу

Уҡытыу  рус телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙә 8-сы  класы  өсөн башҡорт  теленән  эш программаһы.

Башҡорт теленән   эш программаһы  уҡытыу рус телендә алып барылған           «2 гимназия » муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 8 класы  өсөн  түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар – эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары, № 81 24.12.2015 йыл ҡарары)

7.Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия»  муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының   йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Октябрьский ҡалаһы «2-се гимназия» дөйөм белем биреү мәктәбенең» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған  мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008. 119 бит.

 10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Маҡсаттар һәм бурыстар:

• Балаларҙың һүҙлек запасын арттырыу, шул һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланыу күнекмәләрен әүҙемләштереү.
• Бәләкәй кластарҙа үҙләштерелгән диалогик, монологик телмәр күнекмәләрен камиллаштырыу.
• Грамматик материалды үҙләштереү, уны дөрөҫ файҙаланып, бәйләнешле һөйләү, яҙыу күнекмәләрен артабан үҫтереү.
• Текст менән эшләү күнекмәләрен үҫтереү.
• Телде өйрәнеү барышында башҡорт халҡының мәҙәниәте, тарихы, сәнғәте, тәбиғәте, күренекле шәхестәре менән таныштырыу.
• Башҡортостан Республикаһының дәүләт символдары тураһында белемдәрҙе киңәйтеү.

Программа, ҡулланма, әсбап

Башҡорт теленән программа.(Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн).ТоломбаевХ.А.,Дәүләтшина М.С.,Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ.-Ижевск:КнигоГрад,2008. 

Уҡыу ҡулланмаһы: Башҡорт теле: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының  8-се класы өсөн башҡорт телен(дәүләт теле булараҡ) өйрәнеү өсөн уҡыу ҡулланмаһы./З.М. Ғабитова, М.Ғ.Усманова. – Өфө: Китап, 2017.-Һүрәттәр менән 128 бит.

Нигеҙе: 2018-2019 уҡыу йылына төҙөлгән «2 гимназия» муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының « Уҡыу  планы».

Уҡыусыларҙың  белем кимәленә талаптар

1.Художество әҫәрҙәрҙе (шул иҫәптән драма әҫәрҙәрен) тасуири уҡыу.

- Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү.

- Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән һәм яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу: һорауҙарға тулы яуап биреү.

- Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

- Үҙ аллы уҡылған әҙәби әҫәр, ҡаралған кинофильм һәм телевизион тапшырыу хаҡында баһалама бирә белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү:

- Тексты икенсе телгә тәржемә итә белеү.

- Шиғырҙарҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү:

- гәзит- журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү:

- һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү.

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙҙәр. Һөйләмдең баш киҫәктәрен (эйә, хәбәр), һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен (аныҡлаусы, тултырыусы, хәлдәр) айыра белеү.

Дәрес методтары һәм формалар

Алда ҡуйылған маҡсаттарҙы тормошҡа ашырыу өсөн уҡытыуҙың түбәндәге методтарын һәм формаларын  ҡулланырға кәрәк:

- информацион технологиялар;

- уҡыу-уҡытыуҙы шәхсиләштереү технологияһы;

- проблемалы уҡытыу;

- проекттарҙы һәм ижади эштәрҙе презентациялау;

- уйын алымдары;

- тестар эшләү;

- төркөмләп эшләү һ.б.

Яҙма эш төрҙәре

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү:

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-һүрәтләү иншаһы;

-синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләмде…)

Контроль эштәр:

Диктант-4;

изложение-1;

инша-1 .

Базис уҡыу планына ярашлы, Рәсәй Федерацияһының дөйөм белем биреү мәктәптәрендә «Башҡорт дәүләт теле» предметын өйрәнеүгә 8 класта бөтәһе  34 сәғәткә (аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән) бүленә.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

         Алтын көҙ (6 сәғәт).

Был тема буйынса 5-7 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөргә өйрәтеү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо һ.б. хаһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап тураһында мәҡәлдәр ҡойоу. 5-7 класта үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. Өндәрҙе дөрөҫ әйтеү. Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында  мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу. Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау.

         Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы ( 8 сәғәт )

Өфө - башҡортостандың баш ҡалаһы. Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары      тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү кеүек  эштәр ҡулланырға мөмкин. Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.

          Хеҙмәт төбө - хөрмәт ( 10 сәғәт )

Кеше тормошонда хеҙмәттең роле, тигән темаға әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре.

        Ап-аҡ ҡыш  етте ( 3 сәғәт )

 Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

        Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! (  4 сәғәт )

 Яҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тултырыусы.

          Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ ( 4 сәғәт )

 Башҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы. Ветерандарға, батырҙарға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү.  Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу.  С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы.Хәл. Һүҙлек менән эш күнек мәләре үткәреү.

        Ай Уралым, Уралым...(  4 сәғәт )    

Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү. 8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

II.Календарь-тематик планлаштырыу

VIII класс-35 сәғәт

Аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән

Уҡытыусы  өсөн әҙәбиәт

Төп әҙәбиәт

1. Толомбаев  Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт  теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 8- се  класы  уҡыусылары  өсөн  дәреслек.  – Өфө: Китап, 20!ғ.
2. Ғәбитова З.М. Уҡытыу рус телендә алып барған мәктәптәрҙең 7- 8- се кластары өсөн “Башҡорт теле” дәреслегенә методик күрһәтмәләр. - Өфө:Китап, 2006. – 152 бит.
3. Усманова М.Г., Габитова З.М. Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы: 5-11 класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма.-Өфө:Китап,2002.- 166 бит.

Өҫтәлмә әҙәбиәт

1. Усманова М. Г.  Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
2. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М. С., Сиразетдинов З. Ә. Башҡротса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 – се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.
3. Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.
4. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф  министрлығы. 2005., Китап, 2006 .
5. Башҡрт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. - Башҡортостандың бәләкәй даһийы. Өфө : «Эдвис» уҡытыу – методика үҙәге, 2008.
6. Ғәбитова З.М. Уҡытыу рус телендә алып барған мәктәптәрҙең 7- 8- се кластары өсөн “Башҡорт теле” дәреслегенә методик күрһәтмәләр. - Өфө:Китап, 2006. – 152 бит.
7. Усманова М.Г., Габитова З.М. Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы: 5-11 класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма.-Өфө:Китап,2002.- 166 бит.
8. Саяхова Л.Г., Усманова М.Г. Башкирско- русский и русско башкирский учебный словарь с  грамматическим приложением.- СПб.6БХВ.- Петербург 2005.-224с.
9. Хисаметдинова Ф.Г.,Муратова Р.Т. русско –башкирский, башкирско- русский словарь- Уфа: ”Маленький гений Башкортостана”, учебно методический центр”Эдвис”, 2010.- 192.
10. Русско –башкирский, башкирско- русский словарь. Башкирско русский разговорник.Уфа ГУЛР.Б.”Уфимский полиграф –комбинат”, 2009.-160с.
11. Әхмәтов М.Х. Омонимдар (аҙаш һүҙҙәр) һүҙлеге.- Өфө:Китап, 2005.-224 с.
12. Ураҡсин З.Ғ.Башҡорт теленең фразеологик һүҙлеге.-яңыртылған, 2 -се баҫма.- Өфө: Китап, 2006.-344 бит.
13. Әбсәләмов З.З., Хажин В.И. Башҡортса- русса грамматик- орфографик һүҙлек: Рус мәктәбендә уҡыусы башҡорт балалары өсөн ҡулланма.-Өфө: БКН,1993.-136 бит.
14.  Башкиро-англо-русский словарь пословиц и поговорок /Авт.- сост. Надршина Ф.А., Зубаирова Э.М. Уфа: Китап, 2002.-160.
15. Русско –башкирский словарь водных обьектов Р.Б./составители: Хисамитдинова Ф.Г. итд.-Уфа: Китап,2005.-256 с.

1. Саяхова Л.Г., Усманова М.Г. Башкирско- русский и русско башкирский учебный словарь с  грамматическим приложением.- СПб.6БХВ.- Петербург 2005.-224с.
2. Хисаметдинова Ф.Г.,Муратова Р.Т. русско –башкирский, башкирско- русский словарь- Уфа: ”Маленький гений Башкортостана”, учебно методический центр”Эдвис”, 2010.- 192 с.
3. Русско –башкирский, башкирско- русский словарь. Башкирско русский разговорник.Уфа ГУЛР.Б.”Уфимский полиграф –комбинат”, 2009.-160 с.
4. Әхмәтов М.Х. Омонимдар (аҙаш һүҙҙәр) һүҙлеге.- Өфө:Китап, 2005.-224 с. Ураҡсин З.Ғ.Башҡорт теленең фразеологик һүҙлеге.-яңыртылған, 2 -се баҫма.- Өфө: Китап, 2006.-344 бит.
5. Әбсәләмов З.З., Хажин В.И. Башҡортса- русса грамматик- орфографик һүҙлек: Рус мәктәбендә уҡыусы башҡорт балалары өсөн ҡулланма.-Өфө: БКН,1993.-136 бит.
6. Башкиро- англо-русский словарь пословиц и поговорок /Авт.- сост. Надршина Ф.А., Зубаирова Э.М. Уфа: Китап, 2002.-160 с. Русско –башкирский словарь водных обьектов Р.Б./составители: Хисамитдинова Ф.Г. итд.-Уфа: Китап,2005.-256 с.
7. Ғәбитова З.М. Телмәр  үҫтереү дәрестәре.  – Өфө: Китап, 2009.
8. Башҡортса – русса  мәҡәлдәр  һәм  әйтемдәр  һүҙлеге. –  Өфө: Китап, 1994.
9. Әүбәкирова  З.Ф., Әүбәкирова  Х.E.,  Дилмөхәмәтов М.И.   Мин  башҡортса   уҡыйым –  Өфө: Китап, 2007.
10. Башҡорт  теле  таблицаларҙа,  схемаларҙа  hәм  ҡағиҙәләрҙә.  Әүбәкирова  З.Ф.–  Өфө, 2006.
11. Тел  төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
12.  Журналдар: «Башҡортостан  уҡытыусыһы»,  «Аҡбуҙат»,  «Аманат».
13.  Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр:  Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
14. Автор коллективы.Балалар әҙәбиәт антологияһы. Икенсе китап.Төҙөүсе Сафуан Әлибай.-Өфө:Китап, 1987.-320 бит.
15. Ғәйнуллин М.Ф.,Хәсәйенов Ғ.Б. Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биографик белешмә. Тулыландырған, төҙәтелгән ике баҫма.-Өфө:Китап.,1988.-400 бит.
16. Мәктәп сәхнәһе өсөн пьесалар.-Өфө:Китап,2010.-256 бит.

Материаль-техник ҡулланмалар

• телевизор;
• видеомагнитофон

Ҡушымта.

Ҡыш.

1. (Холодно) тары, бурандары , ап- аҡ ( снег) ҙары менән ҡыш килде.  2.Бөтә  ер (снег) ға күмелде.   3. ( Снег) төрлө төҫтәрҙә ялтырай.4. Әйтерһең  ( Снегурочка)  унда ынйы  һибеп киткән.  5.Ағастарҙы ( серебряный  иней) һарған. 6. Ҡ.яш  нурында,  йондоҙ кеүек,  ынйы бөртөктәре күренә.  7.Ял.ндар , ҡырҙар, урм.ндар  аҡ юрғанға төрөнөп,  яҙға тиклем йоҡоға талған.  8.Унда ( таинственная тишина) тантана итә.  9.Тик  һирәк кенә ( снег) ҙа йәнлек  эҙҙәре күренә, аҙашҡан ҡош тауыштары ишетелеп ҡуя.

10.( Зима)  көнө балаларға күңелле.11. Улар (сани) ла, (лыжи) ла, конькиҙа шыуалар, һырғалаҡ  өйәләр. 12.Бөтә ерҙә( сугроб) лар ята.13. Буранлы көндәрҙә  шаян  ел (снег) ҙы йүгертә.14. Ләкин балалар һалҡындан ҡурҡмай.15. Уларҙың шат тауыштары бөтә ерҙә яңғырай.

16.Ҡыш – иң матур, сихри миҙгел.

Бирем.

1.Синтаксический  разбор.(4,7,13)

2.Переведите данные  словосочетания.

Белоснежная зима, серебряный иней,таинственная  тишина, белые  долины, зимний лес,Новый год, зимний  праздник.

Ҡош юлы.

Бик б.рон булғ.н был хәл. Ул саҡта әле йонд.ҙҙар ҙа, Ҡош Юлы ла булмаған. Ҡайҙандыр алыҫтан, көньяҡт.н, Ур.лға, Һаҡмар, Ағ.ҙел буйҙарына торн.лар килеп йәйләр булған. Элек уларҙы Һиндостан тигән ерҙән килә тип һөйл.й торғайнылар.

            Бер йылды торн.лар теҙелешеп й.лы яҡҡа осҡан мәлдә ел-дауыл ҡупҡан. Бала торн.лар аҙаша башлаған, ҡайһы берҙәре, арып, ергә төшөп ҡала барған. Шул саҡ оло торн.лар ҡалғандарына юл күрһәтеү өсөн ҡауырһындарын сәсеп киткәндәр. Был ҡауырһындар йонд.ҙға әйләнгән. Торн.лар осҡ.н юлда ана шулай йонд.ҙҙар хасил булған. Тороп ҡалған торн.лар ошо йонд.ҙҙарға ҡарап ҡайт.р булғ.ндар. Ҡош Юлы тигәндәре ана шунан ҡ.лған ул.

Бирем.

1.Переведите предложения.

Йәмле яҙ килә.

Йылы яҡтан ҡоштар ҡайта.

Урамда гөрләүектәр аға.

Ағастарҙа  бөрөләр күренә.

Апрель айында ҡар ирей башлай.

2.Синтаксический разбор.

 Май  айында еңелсә кейенәләр.

Яҙ көнө кешеләр баҡсала эшләй башлай.

Яҙғы эштәр.

Бына   көтөп алған яҙ килде.Ҡоштар йылы яҡтан Ҡайттылар.Ағастар бөрөләнә башланы тиҙҙән улар япраҡ ярырлар.. Уның әле ҡыштан әллә ни айырмаһы юҡ.Һалҡын.Ләкин мин боларҙы яҙҙың ҡыш менән тартышыуы тип уйлайым.Ҡояш барыбер үҙенекен итә, йылыта. Ерҙән гөрләүектәр селтерәп ағыр .Боҙҙар ҡуҙғалыр. Кешеләр яҙғы эштәргә  тотонор. Тыуған еребеҙгә  яҙ килэ, яҙ еҫе аңҡый .Яҙ матур, шатлыҡтарға бай ,куңелле ваҡыт.Түрҙән  уҙ яҙ!

Тыуған ил ҡайҙан башлана.

Ҡыш менән яҙҙың да, йәй менән көҙҙөң дә үҙенә генә хас матурлыҡтары бар. Был матурлыҡтар бер- береһен ҡабатламайҙар ҙа һәм бер – береһенә оҡшамайҙар ҙа. Йылдың миҙгелдәре һәр ҡайһыһы матур, һәр ҡайһыһы ла һоҡланып туймаҫлыҡ гүзәл.

Тыуған илебеҙ, тыуған тупрағыбыҙ ана шулай ҡарап туймаҫлыҡ матур, һоҡланып бөтмәҫлек бай!

Бына шул тыуған тупраҡ, бына ошо тыуған ил ҡайҙан башлана һуң? Ул һин йәшәй торған ҡаланан, һин тора торған ауылдан, һин уҡый торған мәктәптән башлана. Уны бер ҡасан да онотма, кеҫкәй дуҫым!

Бирем.

Бирелгән һөйләмдә эйә менән хәбәрҙе билдәләгеҙ.

Матурлыҡтар ҡабатламайҙар һәм оҡшамайҙар.

Йылдың миҙгелдәре матур, гүзәл.

Балет.

Балет спектакльдәре тәүге тапҡыр Францияла ҡуйыла. 1581 – се йылдың 5 октябрендә Париж ҡалаһы сәхнәләренең  береһендә сәнғәттең яңы төрө – балет күрһәтелә. Балет – бейеп башҡарылған спектакль ул. Бейеү менән моңло көй аша тамашасы спектаклде һүҙһеҙ ҙә аңлай.балет спектаклен ижад иткәндә башта либретто яҙалар. Ошо либреттоға нигеҙләнеп, композитор көй ижад итә.Ә балатмейстер бейеүҙе көйгә һала. Балет артистары уларҙың хеҙмәтен тамашасыға еткерә. Бына шулай балет спектакле тыуа. Башҡортостанда тәүге балет 1954 йылда ижад ителә. Шунан һуң бер- бер артлы балет спектаклдәре ҡуйыла башлай.

Бирем.

 Һандарҙы һүҙ менән яҙырға.

Синтаксик тикшереү.

Изложение. Тыуған ерем биҙәктәре.

Тәбиғәт бөйөк рәссам кеүек.   Үҙенә тура килгән төҫтәр менән ижад итә. Ҡуйы урмандар,бейек тауҙар, ҡырыҫ далалар, көмөш һыулы йылғалар, шишмәләр, ҡаялар – бөтәһе лә тыуған ерем биҙәктәре. Мин был матурлыҡты бер нимәгә лә алмаштырмаҫ инем.

 Ҡайҙа ғына ҡарама тәбиғәттең сағыу төҫтәре.  Унда ниндәйҙер серле матурлыҡ йәшеренгән. Был матурлыҡты аңлатып булмай. Уны күрергә, тойорға кәрәк.

Ҡыш  көмөш ҡары, көҙ алтын төҫтөре, яҙ һәм йәй сағыу йәшел төҫ менән һоҡландыра.

Йәй башы. Һине иң элек ҙур болон ҡаршылай. Ҡалын һәм ҡуйы йәшел сирәм араһынан төрлө төҫтәге асыҡ буяулы дала сәскәләре ҡалҡып ултыра. Бында күп төрлө үләндәр, уларҙың һәр береһе үҙенсәлекле, бик матур булып сәскә ата һәм иғтибарҙы йәлеп итә. Унан һуңталғын елдә яй ғына сайҡалған ҡылғанар үҙенә йәлеп итә.

 Контроль диктант. Ябалаҡ һәм тауыҡ.

Әкрен генә төн яҡынлашты.алтын тау артына ҡасты.саф һауала уйнап йөрөгән балалар өйҙәренә таралдылар. Быны күреп тауыҡ та йоҡларға булды.

Кинәт нимәлер шапылданы, унан тағын барыһы ла тнып ҡалды.

Тауыҡ үҙ янына ҡыҙыл күҙле, уҫал йөҙлө ябалаҡ осоп килгәнен белмәне, сөнки күҙҙәре күрмәне. Бына осло тырнаҡтар уны эләктереп  алды.

Ябалаҡ бик шатланды.ул ашарына шулай тиҙ таба алыуына шатланды һәм ояһына юл алды.

Бирем.

Ҡылымдарҙы табып аҫтына һыҙырға.

Муниципальное  бюджетное общеобразовательное учреждение

«Гимназия №2» городского округа город Октябрьский Республики Башкортостан

Рабочая  программа

по  башкирскому языку

в 9 классе

уровень – основное общее образование

Составители-

Бакиева Лиана Искандаровна,

Сагдеева Гульназ Флюровна

учителя башкирского языка

МБОУ «Гимназия №2

2017 год

I.Аңлатма яҙыу

Уҡытыу  рус телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙә 9-сы  класы  өсөн башҡорт  теленән  эш программаһы.

Башҡорт теленән   эш программаһы  уҡытыу рус телендә алып барылған    «2 гимназия » муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 9 класы  өсөн  түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар – эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары № 189)

7.Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия»  муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының   йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия» дөйөм белем биреү мәктәбенең» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған  мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008. 119 бит.

 10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Программа, ҡулланма әсбап:

Башҡорт теленән программа.(Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн).ТоломбаевХ.А.,Дәүләтшина М.С.,Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ.-Ижевск:КнигоГрад,2008.-119 б.

Дәреслек: Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9 класс уҡыусылары өсөн дәреслек. Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. һ.б. – Өфө: Китап, 2012.-224 б.

Нигеҙе: 2017-2018 уҡыу йылына төҙөлгән «2 гимназия» муниципаль  бюджет  дөйөм  белем биреү учреждениеhының « Уҡыу  планы».

Уҡыусыларҙың  белем кимәленә талаптар

1.Худржество әҫәрҙәрҙе (шул иҫәптән драма әҫәрҙәрен) тасуири уҡыу.

- Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү.

- Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән һәм яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу: һорауҙарға тулы яуап биреү.

- Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

- Үҙ аллы уҡылған әҙәби әҫәр, ҡаралған кинофильм һәм телевизион тапшырыу хаҡында баһалама бирә белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү:

- Тексты икенсе телгә тәржемә итә белеү.

- Шиғырҙарҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү:

- гәзит- журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү:

- һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү.

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙҙәр. Һөйләмдең баш киҫәктәрен (эйә, хәбәр), һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен (аныҡлаусы, тултырыусы, хәлдәр) айыра белеү.

Яҙма эш төрҙәре:

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү:

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-һүрәтләү иншаһы;

-синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләм…)

Контроль эштәр:

Диктант-4;

изложение-1 ;

инша-1 .

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

  Һаумы, мәктәп! 3 сәғәт

        Эш төрҙәре «Көҙ» темаһы менән берлектә алып барыла. «Көҙ» һәм «Мәктәп» темаһына шиғырҙар, әҫәрҙәр уҡыу; мәҡәл, әйтемдәр, йомаҡтар, һынамыштарҙы иҫкә төшөрөү.

        Алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе системалаштырыу, яңы мәғлүмәт менән таныштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә.

 Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт. 3 сәғәт. 

        Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү, экскурсиялар ойоштороу.

Атамалар ни һөйләй?4 сәғәт.

        Кеше тормошонда атамаларҙың да (кеше исеме, фамилияһы, атаһының исеме; ауыл, ҡала, тау, йылға һ.б.) роле ҙур. Унһыҙ тормошто күҙ алдынала килтереп булмай. Атамалар бик күп. Тел ғилемендә уларҙы өйрәнеүсе фән бар. Ул – ономистика. Онамистика фәне үҙе бер нисә тармаҡтан тора: антропонимика, этнонимика, милли, халыҡ, ҡәбилә исемдәрен, зоонимика ҡош-ҡорт, хайуан ҡушаматтарын, космонимика өйрәнеүсе фән.

        Был теманы үтеү уҡыусының бала саҡтан уҡ үҙҙәре йәшәгән ауыл, ҡала, уларҙың янындағы атамаларҙың мәғәнәләрен белергә теләгән ҡыҙыҡһыныуын ҡәнәғәтләндерә, тыуған төйәк менән ғорурланырға мөмкинлек бирә. Сөнки атамаларҙа ил тарихы, ер һәм ошо ерҙә йәшәгән халыҡтың тел үҙенсәлектәре, халаҡ тормошо, ғөрөф-ғәҙәте, йолалары һ.б. сағыла. 

Беҙ ҡышты ла яратабыҙ.  6 сәғәт.

        Бәйләнешле телмәрҙең яҙма һәм телдән формаларына берҙәй әһәмиәт бирелә. Ҡыш миҙгеле, уның үҙенсәлектәре тураһында һөйләү күҙ уңында тотола.

Башҡорт театры.  2 сәғәт.

        Башҡортостанда театр сәнғәте. Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. М.Ғафури исемендәге Башҡорт Академия драма театрының барлыҡҡа килеүе тарихы (халыҡ артистары З.Бикбулатова, А.Мөбәрәков, Г.Мөбәрәкова). Театорҙың күренеклк артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.

        Театрҙың үткәне һәм киләсәге буйынса фекер алышыу ойоштороу.

Башҡорт халыҡ ижады. 3 сәғәт.

        Халыҡ ижады тураһында дөйөм төшөнсә. Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәттең айырмаһын билдәләү, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.

Башҡорт аты.  5 сәғәт. 

        Уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үһенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү, уҡыусылырҙан дөрөҫ итеп әйттереү. Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу.

Башҡорт халыҡ милли аштары.  3 сәғәт. 

Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу. Уларҙы әҙерләү үҙенсәлектәренбилдәләү. Башҡорт милли аштары тураһында текстар менән таныштырыу.Уҡыусылырҙың һөйләү, яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә ентеклк эш дауам итә.

Күңелле яҙ килә.4  сәғәт.

        Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре.  Ҡала һәм ауылда яҙғы эштәр: ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тәбиғәткә экскурсиялар ойоштороу. Дарыу үләндәренән гербарийҙар төҙөү, Еңеү көнөн билдәләү. Һуғыш ветерандары менән осрашыу, иҫтәлектәр яҙып алыу буйынса эш дауам итә.

II.Календарь – тематик планлаштырыу

Аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән

Бөтәһе-33 сәғәт