Ҡоштар. Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар. 3 класс

Тема: Ҡоштар.

Ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар.

Маҡсат: 1) Уҡыусыларҙы ҡоштар менән таныштырыу, күплек ялғауҙарын дөрөҫ ҡуллана белергә өйрәтеү;

2)уҡыусыларҙың  һүҙлек  запасын байытыу, бәйләнешле телмәрен үҫтереү, күплек ялғауҙарын практик ҡулланыуҙы нығытыу;

3) ҡоштарға ҡарата һөйөү һәм һаҡсыл  ҡараш тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: ҡоштар, йәнлектәр һүрәттәре, мультимедия проекты, һ.б.

План: 1. Ойоштороу мәле.

           2. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

           3. Яңы тема.

           4. Нығытыу күнегеүҙәр.

           5. Йомғаҡлау.

           6. Өй эше.

           7. Баһалау.

Дәрес барышы

1. Ойоштороу мәле.

• Һаумыһығыҙ, уҡыусылар!
• Сәләмләү шиғри формала:

Һаумы, ҡояш! Һаумы, дуҫым!

Һаумыһығыҙ, уҡытыусым!

Мин сәләмәт, мин матур!

Салауат кеүек батыр!

• Кәйефтәр нисек? Бөгөн дәрестә кем дежур? Кем юҡ? Өй эше нимә бирелде?(өй эшен тикшереү)

2. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

• Беҙ үткән дәрестә нимәләр тураһында һөйләштек әле, иҫкә төшөрөп үтәйек.

3. Яңы тема.

Фонетик-орфоэпик күнегеү:

Ҡыңғырау шылтыраны

 Беҙ ултырҙыҡ дәрескә.

 Китап, дәфтәрҙәр әҙер,

 Тотонайыҡ беҙ эшкә.

•  шиғырҙы башта уҡытыусы уҡый;
• Ә хәҙер ошо шиғырҙы үҙ аллы эстән уҡып сығығыҙ.
• Әйҙәгеҙ  күмәкләшеп уҡыйыҡ.
• Афарин! Бөтәгеҙ ҙә матур уҡынығыҙ, тауыштарығыҙ көр сыҡты.
• бер нисә уҡыусынан уҡытып ҡарау.  

• Уҡыусылар,  хәҙер иғтибар менән тыңлайбыҙ, нимә ишетерһегеҙ икән? (ҡош тауышын тыңлатабыҙ)
• Һеҙ ниндәй тауыштар ишетәһегеҙ?
• Ҡоштар тауышы.
• Тимәк беҙ бөгөн нимәләр тураһында һөйләшәсәкбеҙ?
• Ҡоштар, эйе. Дөрөҫ әйтәһегеҙ. Бөгөн беҙ дәрестә  ҡоштар һәм тағы ла ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар  хаҡында һүҙ алып барасаҡбыҙ. Дәрестә әүҙем ҡатнашып ултырғандарға  дәрес аҙағында  тейешле баһа ҡуям. Хәҙер дәфтәрҙәрҙе асабыҙ бөгөнгө числоны һәм теманы яҙып ҡуябыҙ. Партала дөрөҫ ултырабыҙ, арҡалар төҙ.
• Әйтегеҙ әле, уҡыусылар, һеҙ ниндәй ҡоштарҙы беләһегеҙ.
• Уҡыусыларҙың яуаптары:
• Ҡоштар ни өсөн көҙ көнө йылы яҡҡа осалар?
• Уҡыусыларҙың яуаптары:

Һүҙлек эше:   ҡош - птица

                          ҡарға – ворона

                          ҡара ҡарға – грач

   сыйырсыҡ – скворец

   ҡарлуғас – ласточка

   турғай- воробей

   торна – журавль

   һайыҫҡан – сорока

   аҡҡош – лебедь

   ҡаурый – перья

   суҡыш – клюв

   тәпәй -  нога

   ҡанат - крылья

(ҡош һүрәттәрен күрһәтеп барабыҙ)

• Бирелгән һүҙҙәрҙе уҡытыусы уҡый;
• Һүҙлек дәфтәренә яҙҙыртыу;
• Хор менән уҡытыу;
• Унан бер нисә уҡыусынан уҡытыу;
• Һүҙбәйләнештәр төҙөтөү;

• Ҡоштар тураһында ниндәй шиғыҙар беләһегеҙ? Хәҙер беҙгә Сәитов Марсель Рәми Ғариповтың “Сыйырсыҡ” шиғырын ятлап күрһәтә.

• Уҡыусылар экранға ҡарайыҡ әле, былар ниндәй ялғауҙар икән?

• Ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар. Уларҙың төҙөлөшө. Ялғауҙарҙың төрҙәрен һүҙҙең ниндәй хәрефкә бөткәненә ҡарап билдәләйбеҙ. Әгәр һүҙҙең һуңғы ижегендә ҡалын һуҙынҡы икән - ҡалын ялғау, нәҙек һуҙынҡы булһа, нәҙек ялғау ҡуябыҙ.
• Түбәндәге таблицаға ҡарап, билдәләргә мөмкин:

4. Нығытыу күнегеүҙәре.

• Бирелгән тексты уҡыйбыҙ, тәржемә итәбеҙ, ҡалын һәм нәҙек ялғауҙарҙы табабыҙ.
• Көҙ етте. Көндәр һалҡынайҙы. Хәҙер урманда ҡош тауыштары ишетелмәй. Улар йылы яҡҡа осоп киткәндәр.
• Ҡоштарҙың күсеү күсмәүенә ҡарап ике төргә бүлеп йөрөтәләр. Йылы яҡҡа осҡандарын күсмә йәки күсер ҡоштар, ҡышҡа ҡалғандарын – ҡышлаусы ҡоштар тип атайҙар. Хәҙер һүҙлектә яҙған ҡоштарҙы күсеү, күсмәүенә ҡарап, ике бағанаға бүлеп яҙайыҡ.

• Китаптың 42-се битен асабыҙ һәм 3-сө күнегеүҙе табабыҙ.
•  (Ҡоштарҙың исемдәрен, уларҙың нимә эшләүҙәрен дәфтәргә яҙып ҡуйырға)

Нимә?                            Ни эшләй?

тумыртҡа                             туҡылдай

ҡарға                                    ҡарҡылдай

күгәрсен                              гөрөлдәй

һайыҫҡан                            шыҡырлай

• “Аҙашҡан” хәрефтәр уйыны.  Был һүҙҙәрҙе үҙ урынындарына ҡуйһағыҙ, төрлө ҡош исемдәре табырһығыҙ.   АРҠҒА,  ҒАТУРЙ, ОТРНА, ШАҠОҠ.

• Бирелгән һүҙҙәргә ялауҙар ҡуйып дәфтәрегеҙгә яҙығыҙ:

аҡҡош___                  һайыҫҡан___

осто____                   тәпәй____  

турғай___                  

    Ял минуты:

                        Ҡоштар остолар, остолар,

                                                              Остолар ҙа төштөләр.

                                                              Ултырҙылар, ял иттеләр,

                                                              Һәм тағы ла остолар.

• Әйҙәгеҙ, уҡыусылар, ҡоштар тураһында  хикәйә төҙөйөк. (экранда һүрәттәр)

Был ҡара ҡарға. Уның тәне  ҡаурый менән ҡапланған. Ҡоштоң суҡышы, башы, ҡанаты, кәүҙәһе, ҡойроғо, тәпәйе бар. Ул көҙ көнө йылы яҡҡа оса. Төрлө бөжәктәр менән туҡлана. Ҡоштарҙы һаҡларға кәрәк.

• Ни өсөн ҡоштарҙы һаҡларға кәрәк?
• Хәҙер бөгөнгө үткән һүҙҙәрҙе нығытыу өсөн беҙ кроссворд эшләп алабыҙ.

Кроссворд сисеү (бирелгән һүрәттәргә ҡарап, дөрөҫ итеп яҙһағыҙ, билдәләнгән һүҙҙе уҡырһығыҙ.

“Кем иғтибарлы” уйыны. Уҡытыусы айырым һөйләмдәр әйтә, ә балалар мәғәнә яғынан тура килһә, бергәләп ҡабатлай, тура килмәһә, өндәшмәй.

Осто-осто, күгәрсендәр осто, - тип әйтһә, уҡыусылар уҡытыусы артынан ҡабатлап, ҡулдарын күтәрергә тейеш;

Осто-осто, парталар осто, - тип әйтһә, ҡулдарын да күтәрмәйҙәр, ҡабатламайҙар ҙа.

Кем яңылыш эшләй, уҡытыусы үҙенең урынын бирә, ул бала уйната башлай.

5. Йомғаҡлау.

• Шулай итеп, беҙ бөгөн дәрестә ниндәй яңы һүҙҙәр өйрәндек? Ниндәй ялғауҙар?

Дөйөмләштереп ҡуйыу. Ҡоштар – беҙҙең дуҫтар. Беҙ ҡоштарҙы һаҡларға, яғларға тейешбеҙ!

6. Өй эше.

• Беҙ яҙған ҡош исемдәрен ятлап килергә.

7. Баһалау.

• Йондоҙсоҡтарҙы һынап, дәрестә әүҙем ҡатнашып ултырғандарға тейешле баһа ҡуйырға.

 Ошоноң менән дәрес бөттө. Һау булығыҙ!

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____  

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____  

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____  

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____  

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____  

аҡҡош___                  

осто____  

турғай___                              

һайыҫҡан__

тәпәй____