«Сыбзэ - сибайныгь»
классный час

Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андрыхъое Хъусенэ ыцIэкIэ щытыр

«Сыбзэ - сибайныгь»

зыфиIорэмкIэ

пчыхьэзэхахьэм исценарие

Зэхэзгъэуцуагьэр - адыгабзэм икIэлэегьаджэу

Терчыкъо Лид

Мыекъуапэ, 20I6 илъ.

Адыгэ Республикам и Закон Адыгэ Республикэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм абзэхэм яхьылIагъ. Мы законыр зыфэгъэхьыгъэр Адыгэ республикэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм абзэхэр къэгъэнэжьыгъэнхэм, зэфэдэ фитныгъэхэр яIэхэу ыкIи ежьхэм янэшанэхэм атегъэпсыкIыгъэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным пае амалхэр щыIэ шIыгъэнхэр ары.

Лъэпкъыр къэгьэнэжьыгъэныр ыкIи ащ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэныр зэкIэми апэу зэпхыгъэр ащ ыбзэ къэгъэнэжьыгъэныр ыкIи рылэжьэгъэныр ары.

Иныдэлъфыбзэ къэухъумэныр, ащ ыбзэ хэхъоныгъэ ригъэшIыныр, фэшъхьафырэ бзэхэм шъхьэкIафэ афишIыныр нэбгырэ пэпчъ иIофэу ыкIи ипшъэрылъэу щыт.

Я II - рэшъхьэм «Адыгэ Республикэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм абзэхэр агъэфедэнхэмкIэ цIыфхэм яфитныгьэхэр» зыфиIорэм ия - 10 - рэ статья мырэущтэу къыщеIо: «Адыгэ республикэм щыпсэурэ цIыфхэм фитныгъэ яI егъэджэнымкIэ ыкIи пIуныгъэмкIэ бзэу зыфаехэр шъхьафитэу къыхахынэу, якIэлэцIыкIухэр ныдэлъфыбзэм рагъэджэнхэр ны - тыхэм ягражданскэ фитныгъэу ыкIи япшъэрылъэу щыт».

Непэрэ мафэм зэхъокIэныгъэ инхэр къыздехьых, Iофтхьэбзэ гъэшIэгъонхэр зэшIохыгъэ мэхъух. Непэ анахь Iофыгъо инэу тапашъхьэ къиуцорэмэ ащыщ тиныдэлъфыбзэ къэтIэтыжьыныр.

Ныдэлъфыбзэм кIочIэшхо иI. Лъэпкъыр щызыгъаIэрэр, лъэпкъыр зыгъэлъэпкъырэр, язгъашIэрэр бзэр ары.

НЫДЭЛЪФЫБЗ

МэщбэшIэ И.

Мы дунай нэфым апэрэ псалъэр

Щыщ сфэзышIыгъэр синыдэлъфыбз,

Гур зыгъэгушхоу сигугъэ хаплъэ

Илъэгэ Iуатэу бгъэгум дизыбз...

Жьыбгъэу къилъыгъэм фэдэу, мэкъэхъоу,

Уц тхьапэ цIыкIум фэдэу, Iушъабэу,

ПсынэкIэчъ къабзэм фэдэу, сшIодэгъоу,

Тыгъэу къысфепсырэм фэдэу, сш!офабэу,

Синыдэлъфыбзэ бзэ дахэ сфэхъуи

Дунаир рысшIэу чIылъэм сытет,

Сыдырэ уахъти — гъэбэжъуи огъуи

СэркIэ ощхбыбым ренэу ар фэд.

Сятэ ичIыгоу ным къыситыгъэм

Ижъогъэ нэзы сыготэу сэкIо,

Дэхагъэр зэкIэ фэзгъадэу тыгъэм

АщкIэ дунаим орэд фэсэIо.

Сиадыгабз

Нэхэе Р.

Сиадыгабзэ бзыу бзэрабзэу

Узэрэнэсэу къэгущыIэщт.

Сиадыгабзэ сэркIэ гъэшIуабзэу

ШIулъэгъу IапэкIэ угу къытеIэщт.

Адыгэ лъэпкъым ылъэпсэ лъагъор

Сиадыгабзэу сэ сиорэд.

Гъэтхэ къэгъагъэу къызэIуихыгъэр

Сыбгъэгу дэлъэу сыпсэми фэд.

ТицIыкIуи ини тыгъэу къатепсэу

Шъоупсы занэу ар аIорэлъ.

Сиадыгабзэ гугъэр къылъэсэу

ЛIэшIэгъу къакIомэ адэрэпсалъ.        

Синэнэ IэшIоу, синэнэ кIасэм

Сэ къысIуилъхьагъэр сиадыгабз.

Сыдэу тхьэр еуи зыбзэ кIосагъэм,

Сэ сыщызгъаIэрэр синыдэлъфыбз.

Сиадыгабзэ фабэу, гу шъабэу

Хъишъэм ухещэ, чатэр къегъаIэ.

Дунэе дахэм анахь насыпэу

Сэ тезгъотагъэм сырегущыIэ.

Клятва

(Мой родной адыгейский язык)

Руслан Махош

Мой родной адыгейский язык,

Ты везде и всегда удобен,

Моих прадедов древний родник, -

Ты и князь, ты и грубый мужик,

В гневе, в ярости грому подобен.

Ты с врагами, как острый кинжал,

Я с любимой, как шепот листьев.

Я в пути тебя не растерял,

С молоком материнским впитал

И прожить без тебя не мыслю.

Зазвучит адыгэ пщынэ,

Щичепщин заиграет рьяно,

Джегуако в веселом вине

Обратиться со словом ко мне

И я стану от шутки пьяным.

Крылья вырастут вдруг за спиной

И «Нальмэс» мне голову вскружит.

Скромных наших красавиц строй

Поплывет, поплывет волной

И охватит всех страстью южной.

Я хочу в своем сердце сберечь,

Сохранить в своей памяти крепкой

И родную гортанную речь,

И защитный суровый меч,

И обычаи дальних предков.

ЗэрищыкIагъэу, амалэу бзэм IэкIэлъым тефэу тиныдэлъфыбзэ зэрэзгъэфедэщтыр, ар зэрэзэзгъэшIэщтыр ары тэри непэ тызыпылъыр. Нахьыбэрэ тыбзэ тырыгущыIэнэу, икъоу ар зыфэдгъэфедэнэу, кIэрызыгъэ фэмыхъоу къэтыухъумэнэу, колледжыр къэтыухмэ едгъэджэщт сабыймэ абзэ иIэшIугъурэ ишIушIэрэ зэрэгъунэнчъэр агурыдгъэIошъунэу ары тэ тызыфэбанэрэр.

Сиапэрэ кIэлэегъадж

КъумпIыл Къ.

Сыхьатныкъо букварь къолэным

КIэрысыфэ пкIантIэр къысхифэу,

Сурэт шIыным, тхьэпэ гъэлэным

ИшIэныгъэ ащызэхифэу,

Пчыхьэ къэсы, пчыхьашъхьэ къэсы

Илъзситфыр зигъогу сишъао

КъехьылъэкIэу сиIоф-сидао

Хьарыф шъэфмэ ащесэгъэсы.

Ары къэсы, кIэлэегъаджэр,

О сапашъхьэ укъеуцожьы.

СицIыкIугъоу мо шкIэкIэ бзаджэр

Сыгу къэкIыжьышъ сэукIытэжьы.

СыолъэIу, силъэIу гужъуагъэ

Джы сIыпхынкIэ, укъысфеплъынкIэ.

Угу зэ къинэу езгъэхъугъагъэр

СыолъэIу, къысфэбгъэгъункIэ.

Джы тэ тэшIэ мы дунаешхоу

ГъэшIэ шъэфэу, нафэу зэхэблагьэр.

ЦIыф гупшысэу, цIыф гухэлъышхоу

Апэ дэдэ тызхэбгъэплъагьэр.

Джы тэ тэшIэ хычIэгъ щыIакIи,

Жьынчъэ уашъуи, чIычIэгъым щыхъуи.

Джы тэ тэшIэ цIыф ахэхьакIи,

ЦIыф лъытакIи, зигъуи, зимыгъуи.

УипсыцIыкIу тыщемысыгъэмэ,

Джы псыхъошхом тикIышъущтыгъа?

О чъыг цIыкIоу тымыгъэтIысыгъэмэ,

Джы чъыгышхоу тыкъэкIыщтыгъа?

СикIэлэегъадж.

Бэрэтэрэ Хь.

Сэ къэсэшIэжьы: о укъытфеджэшъ Пушкиным иусэ,

Нэр птесымыхэу о сыкъыоплъы, сыкъыодэIу,

Непэ къысщэхъу - шIулъэгъу псалъэр скъошы урысым

ЛIэшIэгъу пкъырыхэу къыспигъохыгъэу, чылэм щысфэIу. СикIэлэегъаджэр, о укъысфеджэшъ, джарэу къысщэхъу –

Слъэпкъ ипщыналъэу сэбгьэлъытагъэр Пушкиным иус.

Джары къысшIошIы - тикъушъхьэ шыгухэм зинэплъэгъур КъахэшIэтыкIэу, тызэхишIыкIэу Пушкин тигъус.

Классым къытфипхьэу шIугъэм ифабэ, сэ сыщэIэфэ Сщымыгъупшэщтыр, сикIэлэегъаджэр, о уишIушIагь:

Сижъогъо лъагэу хэсэбгъэхыгъэу пщынэлъэ нэфыр,

Пушкин иуси, урыс хэгъэгуи сыгу афэпщагь.

ШIэныгъэр джары зэрэщытыр: кIэлэцIыкIугъор шIэхэу екIы, еджапIэр къэзыухыгъэу зыныбжь икъухэрэп гъогу зэхэкIхэм ахэдэнхэ фае мэхъу. Апэрэ лъэбэкъухэу гъогукIэу хахыгъэм ныбжьыкIэхэм щадзыхэрэм унагъоу, къуаджэу къызыщыхъугъэхэр къызэранэкIых. НахьыбэрэмкIэ а гъогукIэр зэкIурэр къалэр ары, сэнэхьатхэр зыщагъотрэ еджапIэхэм мыр ячIыпI. Къуаджэм дэкIэу Мыекъуапэ екIурэ гъогур къыхэзыхыгъэ ныбжьыкIэхэу, кIэлэегъаджэ хъухэмэ зышIоигъохэу кIэлэегъэджэ колледжым ипчъэ къызэIузыхыгъэмэ тэри зыкIэ тащыщ. Тырэгушхо, тынасыпышIу Андрыхъое Хъу., Ацумыжъ А., Нэхэе Д., лъэпкъыр зэрэгушхорэ МэщбэшIэ И., ХьадэгъэлIэ А., Шъэожъ Р., Тамбый Дж., Жэнэ Къ. ыкIи нэмыкIыбэхэр зыщеджэгъэ еджапIэу илъэс 90 - рэм ехъу зыныбжьым тызэрэщеджэрэмкIэ.

Колледжым цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр бэу щеджэх. Ахэр зэгурызгъаIорэр бзэр ары. Ныбджэгъум ыбзэ зэбгъэшIэн фае, ар нахь бгъэлъэпIэным пае. Пыим ыбзэ зэбгъэшIэн фае, ащ утекIоным пае - джары ижъыкIэ зэралъытэщтыгъэр. Зэныбджэгъухэр зэгурыIоным пае, ахэмэ фэчэфэу адыгабзэр зэрагъашIэ.

Нэдэлъфыбз

МэщбэшIэ И.

Гъэмэфэ огъум псы щэндж гуIалэу

Нэпкъым дэгъукIырэм фэдэу игъашIэ,

Зэуи рамыдзэу, шIошIрэр раIуалIэу

Синыдэлъфыбзэ игугъу къысфашIы:

«Моу типсырыкIы плъапэ зэрибдзэу

Уиадыгабзэ хэт ищыкIагъ? ...»

АIозэ тхьапшрэ зэрамыпэсэу

Ащ пае тхьапшрэ, тхьапшрэ фаIуагь.

Мы дунай нэфым апэрэ псалъэр

Щыщ сфэзышIыгьэр синыдэлъфыбз,

Гур зыгъэгушхоу сигугьэ хаплъэ

Илъэгэ Iуатэу бгьэгум дизыбз...

Ным ибыдзыщэу сIупэ Iуфэгъэр

Дыджы псыджые таущтэу сфэIон,

ЦIыфыгъэ дахэу ащ къысхилъхьагъэр

Жьы щэгъу сеЬфэ гум щыбэгъон.

ЧIылъэм сехыжьэу сыкъытехьажьмэ,

Сыхарэгъади, сымыдэхъун.

Хъухэщтэп ясIоу сыбзэ ясхъожьмэ,

А сыхьат дэдэм сылIэжьми хъун!

Жьыбгъэу къилъыгъэм фэдэу, мэкъэхъоу,

Уц тхьапэ цIыкIум фэдэу, Iушъабэу,

ПсынэкIэчъ къабзэм фэдэу, сшIодэгъоу,

Тыгъэу къысфепсырэм фэдэу, сшIофабэу.

Синыдэлъфыбзэ бзэ дахэ сфэхъуи

Дунаир рысшIэу чIылъэм сытет,

Сыдырэ уахъти - гъэбэжъуи, огъуи

СэркIэ ощхбыбэм ренэу ар фэд.

Хьатх Мыхьамэты иорэд мафэ

Сщимыгъэгъупшэу иIэшIэгъум хещы,

Нарт Шэбатныкъо ишъыпкъэ зафэ

Бзэджагъэу щыIэр гъашIэм сфыхечы.

Сятэ ичIыгоу ным къыситыгъэм

Ижъогъэ нэзы сыготэу сэкIо,

Дэхагъэр зэкIэ фэзгъадэу тыгъэм

АщкIэ дунаим орэд фэсэIо.

Бзэ, псэ. Тежъугъэплъ а гущыIитIур зэрэзэхьыщырым. Зы гущыIэр адрэм къежьапIэ фэмыхъугъэу хэта къытэзыIон зылъэкIыщтыр? Щэч зыхэмылъыр зы: бзэр - псэ.

Сиадыгабз

Къуекъо Н.

Къины. Онтэгьу.

Хьазаб рыпIощтэщтмэ — ар Iэрыфэгъу.

Убгэщтмэ — джадэ,

Имэкъэ гъашIуи гъыбзэм фагъадэ.

ИшIэти — щылыч,

Псынк1агьэу хэлъыр — шы емылыч.

Иорэд мэIупчъапчъэ,

Гугьэуз макъэу IуекIы унапчъэр.

Хьылъэу зеIэты, игъашIэ фэдэкъабзэу.

Сыд макъэ уиIэни, насып уиIагъэмэ?

Тыдэ къэкIына, сикъош, адыгабзэр,

Адыгэмэ зэхамылъхьагъэмэ?..

УкъысэупчIымэ: тыдэ къэкIыгъ

Щылычэу джэрэ умакъэ?

- Сэшхуабэ къушъхьэтхмэ ащызэпыкIыгъ,

Хьадэгъур ашъхьапь щысакъэу.

УкъысэупчIымэ: тыдэ къэпхыгъ

Нэпсыцэу гъыбзэ гущыIэр?

- Лъфыгъабэ къушъхьэтхмэ ащыфэхыгъ,

СымышIэу ябэн зыдэщыIэр.

УкъысэупчIымэ: таущтэу зепхьагъ

Джы нэс уионтэгьуагъэ?

- Зы кIочIэ закъо гъэшIэным сиIагъ —

Къэслъфыгъэм сыриджэгъуагъэп.

ЫшIагъ улIэныр, ышIагъ улIыныр,

Ау джэгъогъугум уфэпщылIыныр

ЫшIагъэп, е гъэрэу зыптыныр.

Нарт лъэпкъым уфэдэкъабзэу,

Укъэзгъотыжьыгъ, адыгабз.

Сыдэплъыешъ - сашъхьагъы огу къабзэр

Зигъэадыгабзэу нэфынабз.

Сыдэплъыешъ - тыжьынэу чъыгъэу,

Пщэсыр сашъхьагъ къыщэкIуашъэ.

Отэбэчэу, пчэнэ ищыгъэу,

Адыгабзэр фэд чылэ пшъашъэм.

Пчэдыжьыпэмэ янэфы ткIопсымэ

КъарэкIо осэпсы лъапшъэу.

Адыгэбзэ гущыIэр умыпсэмэ,

Тыдэ укъикIыгъ о, пшъашъэр.

КъэгущыIэн, фэмыщыIэу,

ГъашIэм насып ыгъотыгъэу

Адыгабзэм урэгущыIэшъ,

Адыгабзэм псэ къыуитыгъэу.

НыбжьыкI! Сэ силэгъу.

Насып рыпIотэщтмэ - ар Iэрыфэгъу.

ИшIэти огу нэф.

Сабый макъэм фэд ащ ичэф.

Игугъэ лъагэ.

ГукIэгъу кIэлъэIурэп игущыIэ пагэ.

Иорэд гугъэтэджэу,

Насып дахэкIэ цIыфыгум къеджэ.

Тэмабгъоу зеIэты, инасып фэдэ къабзэу,

Сыд гъашIэ уиIэни, сикъош, адыгабзэр,

Адыгэмэ къадэмыхъугъэмэ! ...

Ныдэлъфыбзэр ары сабыим апэрэ орэд шъабэу ным къыIорэр зэрэзэхихрэр, ащ хэт макъэхэм ятамыгъэхэр зэратхырэ хьарыфхэр зэрэзэригъашIэхэрэр, гущыIэхэу хэгъэгум, зэкъошныгъэм, мамырныгъэм афэгъэхьыгъэхэм къызэряджэрэр.

Адыгабзэр сян

Нэхэе Р

Убзэ зыпшIокIодырэм

Уянэ пшIокIодыгъ.

Ар къызгурымыIорэм

Ыпсэ аритыгъ.

Сыбзэ сэ ситыгъэ,

Сыбзэ сэ сихьылъэ,

Сыпсэ сэ сигугъэ

Игъэрети схэлъ.

Слъэхэри кIэзгъэкIырэр

Сэ сиадыгабз.

Псыхъоу мычъэкъожьырэр

Сиадыгэ хабз.

Сыбзэ сэ сигъашIэ.

Сыбзэ сэ сигушIо,

Сыгу къытырегъао,

Шыблэуи ар Мао

Орэд къырипIощтмэ

Гъэтхэ ощхы бзыбз,

Псапэ горэ пшIэщтмэ,

Бгъэгуми дизыбз

Шъоум фэд сыбзэ,

Сян адыгабзэр,

Сят адыгабзэр,

Сыда пIомэ тыпсэ.

Синыдэлъфыбз

Бэрэтэрэ Хь.

Джыри згъэшIэнэу сэшIы сэ хъишъэ,

Ау сымышIэжьмэ синыдэлъфыбзэ,

Нарт Саусырыкъо сшIэна ихъишъэ,

Айдамыркъаны сшIэна ихъыбзэ?

СIорэмылъыжьи адыгэ псалъэр,

Сянэ сыдэущтэу ыцIэ къесIона?

Сыбзэ Iумылъмэ, шIулъэгъу пщыналъэр

Слъэпкъы сыдэущтэу фэзгъэлэжьэна?

СэшIэ сэ Iаджи адыгэ хабзэр

ШъорышI тамыгъэ зыфишIыжьыгьэу,

Ау Пшызэ икIмэ, иадыгабзэ

ЗигъэнэшIошIзэ щыгъупшэжьыгъэу.

СикIыгъ сэ Пшызи, сикIыгъ хэгъэгум,

Ау сщыгъупшагъэп лъэпкъым ылъапсэ,

Гупшысэ къабзэу дизыр сыбгъэгум

КъырысIотагъ сэ сиадыгабзэ.

Адыгэ усэу сыкъызэджагъэр

СырихьылIагъ сэ зыгу лъыIэсыгъи,

Адыгэ тхылъэу афыздэсщагъэр

Анахь тынышIухэм апэзышIыгъи...

Зыбзэ дэдзыхы зышIырэ цIыфыр,

О къыпфэсэшIы зы дэо закъо:

Пфэпщыныжьына нымкIэ уичIыфэ,

Пфэпщыныжьына лъэпкъымкIэ хьакъыр?

Къиным, хьазаб мыухыжьыным ягъогу адыгэхэм къакIугъ. Къиныр къин шъхьаем, уикъин къапIомэ, узгъэгумэкIырэр, узгъэнэшхъэирэр зыгорэм епIуатэмэ, нахь псынкIэ мэхъу. Лъэпкъым икъин, игугъэ, ишIошIхэр къызэриIон амалэу иIэр тхылъыбзэр, искусствэр арых. ЦIыф лъэпкъ инхэм а тхылъыбзэр бэ шIагъэу яI, ягукIайи, яхъяри а бзэм къыраIозэ, хэхъо инхэр рагъэшIыгъэх. Бзэ тхыгъэ тэ зыдгъотыгъэр тыгъуас ныIэп. ЗэриIон

щымыIэми, тхылъыбзэ Iулъмэ, ыгу ихъыкIырэр, мыхъужьыхэ зыхъурэм, шъхьэзэкъо дэдэп. ЦIыфым изакъоу щыIэн ылъэкIыщтэп. Ау тхылъыбзэ щымыIэм, хьарыф мытхыгъэм адыгэхэр зэрэлъэпкъэу шъхьэзакъо ышIыщтыгъэх, якъин къызэраIон амал ямыIэу агу дэшъухьажьыщтыгъэ. Хэт ышIэра, тхылъыбзэ яIэу щытыгъэмэ, янасып гъогу нахьыпэм хьазабэу ащыпэкIэкIыгъэр къэзгъэушъэбын гугъэм игъогу къызэIузыхын гупшысэ инхэр къаIоныекIи мэхъу.

Жэбзэ дахэ, жэбзэ бай аIулъ пэтзэ, адыгэхэм къаIорэр уахътэм дэстыжьыщтыгъ. ЛъэхъаныкIэм, революцием шъхьафитныгъэр къыздахьыгъэ къодыеп, ахэмэ ауж тидуховнэ культурэ къэшIэтынэу, хэдгъэхъонэу амал зыдгъотыгъэр.

Джа мафэр ары адыгэ напэм

Нэпсы щыугъэр зытегъушъагъэр,

Джа мафэр ары гъыбзэм ычIыпIэ

Орэд къэтIоныр тэ зедгъэжьагъэр... - eIo МэщбэшIэ И.

Сикъошхэр сикъарыу

Бэрэтэрэ Хь.

Ным ипсалъэ ишъэбагьэ

Лъфыгъэм таущтэу щыгъупшэн,

Тым иIуагъэ ипытагъэ

ЛIыгъэ кIуапIэу къом иIэн.

О, адыгэх, шъо шъуихабзэр

Бзыпхъэу гъашIэм щысхэрэлъ,

Ныдэлъфыбзэу адыгабзэр

Сэ пщыналъэу щысIорэлъ.

НитIум язэу шъо намысэу

КъысфэшIушIыгъэр

сэгъэлъапI:

ШIоркъ Iаджилъынэмысэу,

Бжьыгъэ Iапи темыIаб.

АдыгэлIым гъогу уанэм

ЦIыф щабгынэу ямыхабз,

ГукIэ стырых, ау якъамэ

Тэмэ хыем щамыгъабз

Джа зэфагъэр сэри схэлъэу

СыщыIэныр сигугъапI,

ШIугъэ дахэр сигухэлъэу

ЧъыIэ лIагьэр сэгъэфаб.

Псы икIыгъомипсынкIагъом

Сэ сегъашIи сылъэмыхъу,

Арышъчэщхэрсфэмэзагъох,

Гъусэм хыей сэ сыкIыгъу

ГущыIэ дахэхэм фэшI бэ адыгэхэм аIуагъэр, гущыIэм уасэ фашэIу; ащ улъыхъунри мастэкIэ псынэ птIынри зэфэдэу алъытагъ. Псы тэрэз къыкIэчъын охъуфэ мастэм машэ рыптIыныр зыми псынкIагъо пфиIонэп.

- Бзэр зэзым нахьи нахь дыдж, шъоум нахьи нахь IэшIу, чатэм нахьи

нахь чан.

- ГущыIэ бзаджэр губзэджэшI, гурышхо шIыныр фэмыфыгъ.

-ГущыIэ дахэм гугъур пщегъэгъупшэ.

- ГущыIэр бгьэуцумэ - цум фэд, бгъэтIысымэ - цIыфым фэд.

- ГущыIэр птIупщымэ, аркъын кIэлъымыдзыжь.

- Уемыгупшысэу угущыIэнри темыгъэпсыхьэу уонри зэфэдэ.

- ГущыIэ дахэм гъучIыр къегъэщы.

Кубэ Щ. ытхыгъэмэ тяджэзэ, мыщ фэдэ гущыIэхэр къыхэтэгъэщых: «Непэрэ адыгагъэр шъуашэр арэп, непэрэ адыгагъэр шъокIэ зыпшIыныр арэп, непэрэ адыгагъэр алэшэжъ горэ зы тхьамыкIэ къытепхэу гопэ IахькIэ уихьакIэ ептыныр арэп. Непэрэ адыгагъэр, непэрэ цIыфыгъэр, Непэрэ лIыгъэр - плъэпкъы зыкъебгъэIэтын, убзэ, уихабзэ, уитарихъ уухъумэн, цIыф лъэпкъ тэрэзмэ уалъыплъэн, цIыфыгъэ шъыпкъэм игьогу урыкIон».

Кубэ Щ. ытхыгъэмэ тэри апытыдзэжьы тшIоигъу: непэрэ цIыфыгъэр, шъыпкъагъэр ти Кавказ, тихэгъэгу гукIэгъур, дэхагъэр, мамырныгъэр къыщэтэжъугъэухъум, апхъази, чэчэни, урыси... хэт фэдэрэ цIыф лъэпкъи исабый ыпIужьынэу, щыгушIукIынэу, щыгугъунэу Iизыни, амали ерэI.

ЩыIэныгъэм нахь IэшIу щыIэп - тэжъугъэухъумэ, цIыфыгъэм нахь дахэ щыIэп - хэтэжъугъэгъахъу; орэдым нахь мэкъэ зафэ щыIэп - къэтэжъугъаIу; нэпкъитIумэ атет цIыфитIур зэпэблагъэ зышIырэр лъэмыдж - гухэр зэпэблагъэ ышIыхэу, псыхъо пстэуми атетэжъугъалъхьэх лъэмыджхэр. Ары цIыфыр зыфаер, езэщыгъ ар щынагъом, кIэхъопсы ар непэ гушIуагъом.