Проект

ПРОЕКТ

« Сагай сууряан »

Зохёон  байгуулалгын тусэблэл

( фольклорно театрын бутээхэ  найруулга)

                                                                                   Автор проекта: Доржиева Соёлма Владимировна

Номой сангай багша    

                                                                                                      МОУ Нижне – Иволгинская средняя

                                                                                                        Общеобразовательная школа.  

« Түрэлхи  хэлэнэйгээ хүсѳѳр хүн гээшэ бухэжэдэг, далижадаг,

арад түмэнэйнгѳѳ түүхэ үльгэр домогые , абари зангые, оюун ухаанайнь баялигые,

бэедээ шэнгээн абадаг» - гэжэ ородой агуу ехэ багша  Ушинский хэлэћэн юм.

Проект хэрэглэгдэхэ:    Удаан сагай.

 Проектын  буридэлдэ хабаатай : Һолонго ансамбль ( Хойто – бэе ) Гуламта ансамбль ( Доодо-Ивалга )  

                                                      Yхибуудэй сэсэрлиг ( Хараасгай ) Баян Тугад ансамбль ( Ивалга )

                                                       Доодо – Ивалгын hургуули  ( Сагай сууряан )

                                                       Залуу уетэнэй ансамбль( Хатараяа )

Зохёон байгуулалгын  тусэблэлэй : ( багахан тоглолто )

  Үхибүүд арадайнгаа театрай  түүхэ баримтануудтай танилсаха,  арадай аман зохёолдо, hонирхол түрүүлжэ, еhо заншалнуудтай ,hургаал заабаринуудые  Һайнаар мэдэжэ,эрмэлзэл түрүүлхэ, танилсажа   ябаха .Гэртэхинтэеэ хамта hурагшад театрын найруулагшадтай  уулзалга , урилга эмхидхэжэ, зужэг найр-нааданда хабаадалсаха. Буряад арадайнгаа ёһо заншал сахин ябахын тула нютагай зонтой хѳѳрѳѳ буулгаха, буряад зоной байдалда,ушарһан үйлэ хэрэгүүдэй удха дээрэ бодомжолон, ѳѳрын сэгнэлтэ үгэжэ шэнжэлэн үзэхын хүдэлмэридэ дадалтай болгожо,абьяас бэлигтэй үхибүүдэй   амжалтануудые олоной анхаралда табижа, ехэ наадануудта харуулха.

Проект бүтээлгын ажалнууд:

  Нэгэдэхи шата - бэлэдхэлэй

 Түрэлхидэй бүлгэм, Соелой мэргэжэлтэд, Багшанар, залуу  үетэн, практикын ажалнуудта туһаламжа үзүүлэн, материал, саарһа дансануудые суглуулжа , презентацинуудта бэлэдхэл хэхэ. Гэртэхинэй  үүргэ хадаа проектын ажалые үргэн хэмжээндэ табижа гаргуулха. Мүнгэ,хубсаһа оёлго,тайзан дээрэхи хүшэгэнүүдые шэнэлхэ гэхэ мэтын ажалнуудые даажа абаха.

Хоердохи  шата – шухала хэрэгэй
Багшанарай эблэрэл. Социальна – хани барисаан. Гэртэхинэй туhалсалга . Найр нааданайнгаа программа hайнаар бэежʏʏлжэ, холо дʏтын нютаг аймагай эблэрэлнʏʏдээр нэгэдэн, мэдээсэлээрээ хубаалдан , ехэ арадайнгаа наадануудта эршэмтэйгээр хабаадаха.

Гурбадахи шата  - тʏгэсхэхэ хэрэгэй.  Хэhэн ажалайнгаа дʏн гаргалга .Баримталжа бʏтээhэн тʏсэблэлөө ʏргэн хэмжээндэ гаргуулжа саашадахи ʏетэндэ дамжуулха. Ушарhан ʏйлэ удха дээрэ бодомжолжо, сэгнэлтэ харюу дʏнгʏʏдые табиха.Yхибʏʏдэй  ажалые сэгнэн, журнал газетануудта хэблэн гаргуулха.

              Аман зохёол найруулгын  Смета.  

Гол хуби .
( Описание проблемы , которую призван проект : )

  Доодо – Ивалгын буряадууд 300 зуу гаран жэлэй саана , Байгал далайн саанаhаа гаража ерэhэн зонууд.Эдэ зон эхирэг ба булагад обог боложо таhарна. Тʏʏхэ домогоор баян. Нʏʏдэл hуудалтай энэ обогоорхид, Байгал далайгаа умбажа, тамаржа гарахадаа гуталаа гээжэ, Байгал далайн баруун эрьеэр байрлажа, гутал гэжэ угтай  болоhон ,ʏльгэр домогто орожо, ʏшөө саашаа дабшан  нʏʏхэдээ,бʏлэг бʏлэгөөрөө таhаржа hуухадаа « Ялагана » гэжэ hууринда тʏбхинэhэн , тэрэнь хадаа мʏнөөнэй « Ивалга » нютаг болоhон гэжэ домог тʏʏхэ гэршэлнэ. Тоогʏй олон ʏльгэр онтохо,домог,туужа хөөрөө,аман зохёолнуудые суглуулжа, зʏжэг наада табиха,сценкэ харуулха зориг манда байна. Сагай байдал хубилжа Доодо- Ивалга нютагта холо ойрын аймагуудhаа хʏн зон нөөжэ ерэжэ ехэ боложо байна.Нютаг бʏхэнэй өөрын диалекнэ хэлэн , ёhо заншал  hонирхол татана.Нааданда хабаадаха зон олошоржо, аман зохёол дээрэhээ суг хамта ʏхибʏʏдтэеэ « Сагай сууряан » фольклор найруулгын театр эмхидхэгдэжэ байна.Yхибʏʏд театрта ехэ дуратай.Энэ найр наадаяа харуулжа байхадаа, буряад арадайнгаа тʏхэл  маягынь, нангин hайхан hургаалнуудые сахин байхые оролдохо.Хʏгжэлтын талаар социальна хани барисаатай, эблэрэл hайтай, бэе бэедээ туhалсажа байбал, театр-наадамнай саашадаа hайнаар дэбжэхэ болоно.

  Гол шухала зорилгонууд:
( цели задачи )

 1. Yхибʏʏдые, оюутадые ,залуу мэргэжэлтэдые ,гэртэхидтэй тʏрэл буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэхэ.

 2. Буряад соёл болбосоролтой дʏтөөр танилсаха.

 3. Аман хэлэлгэ  хʏгжөөхэ ,хөөрэхэ шадабаритай болгохо

.4. Арадайнгаа ёhо заншалнуудта  хʏндэтэйгөөр хандаха .

 5. Тоонто нютагаа дуратайгаар сэгнэхэ.

Yхибʏʏд театр ошожо харахадаа, досоогоо hайхан мэдэрэл оруулан, хʏгжэм дууень hайгшаажа, хэлэеэ хайшан гэжэ зʏбөөр хэлэжэ hурахые оролдохо байна. Абьяас бэлигтэй ʏхибʏʏн алишье талыень барижа hайнаар роль наадажа,  эхэ эсэгээ баярлуулна , өөрөөшье тэрээндээ урмашана, дурална.   

Хэлэнэй талаар хэлэхэ гэбэл, эртэ урда сагhаа хойшо хоорондоо харилсажа, hанал бодолоороо хубаалдажа, бэе – бэеэ ойлгосолдожо ябаhан шухала зэбсэгнай  хадаа, ʏндэhэн буряад хэлэмнай болоно .
Хэлэгʏй арад бэшэ. Эдэ бʏгэдые ехэшʏʏл ойлгожо мэдэхэ,уншаха болобол, мʏн тʏрэл хэлэнэйнгээ ʏгэ бʏхэнэй удха шэнжэлэн ойлгохо ёhотой. Ухаан бодолойнгоо хʏгжэлтын ʏедэ, эхэ эсэгынгээ хэлэhэн ʏгые, заабариие,  буряад хэлэн дээрэ hайнаар ухаагаа гʏйлгэжэ, зʏбөөр ойлгожо hураха хэрэгтэй байна. Бʏхы юумэн тʏрэл хэлэнhээ, тʏрэhэн дайдаhаа эхитэй. Буряад хэлэнэй аша туhаар hурагщад тʏрэл арадайнгаа тʏʏхэ, уран зохёол ,фольклор, искусство, ёhо заншал, hургаал заабари, гурим,эрдэм болбосорол, хʏмʏʏжэлгэ, шажан мʏргэл гэхэ мэтые гʏнзэгыгөөр ойлгожо абаха ёhотой.

   Тобшолол: ( Ожидаемые результаты)

 Мʏнөөнэй сагта олонхон зон буряад хэлэеэ , арадайнгаа  тʏʏхэ , соёл hайнаар мэдэнэгʏй. залуу ʏетэнэй ажабайдалда арадай ёhо заншалнууд , зангай хэмжээнʏʏд алдагданхай.Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баялигыень ʏргэн дэлистэйгөөр ʏргэдхэжэ байгаа hаамнай , хʏʏгэдэй зохёохо арга улам хурсадхаха байха гэжэ найдаяа. Жэлhээ жэлдэ амжалтануудые туйладаг,ʏльгэрэй далайдал алхам бʏхэниинь мʏнхын уhатай булаг шэнги бурьялан урдан байг лэ! Yбгэ эсэгэнэрэй сахижа ябаhан ёhо заншалые алдангʏй, саашанхи ʏетэндэ жэшээ болгожо ʏгэхэ. Энэ ехэ баялигай найр наада холын газарнуудаар харуулжа ябаха хэрэгтэй. Манай ехэ омогорхол болоно.

Тʏсэб бэелʏʏлхын арга : ( Результаты реализации проекта)

1. Найр наадаяа, найруулгаяа хʏдөө нютагайнгаа тайзан дээрэ харуулагдаха.

2.Найруулга спектакль,сценкэнууд аймагай ,хото городой тайзанууд дээрэ харуулагдаха.
3 Аминдаа хэгдэhэн, багахан зʏжэг наадан СДК,РМКДЦ, МИР аймагуудай тайзан дээрэ табигдаха
4. Мэргэжэл шудалха мастер класс харуулха.
5.Буклет, Гэрэл-зураг( видео) Фото-альбом байгуулха
6 Реклама, проект найруулгын  дэмжʏʏлхэ.

Хэрэглэглэхэ номууд: Литература.

1.С.Д. Бабуев , Ц.Ц.Бальжинимаев « Буряад зоной  урданай hуудал байдалай  тайлбари толи »
2.Буряад  ʏнэн сонин болон бусад сонин, сэтгʏʏл ба номууд.
3.Д Д.Амгалонов « Современный бурятский язык »

4. Н.И.Сац. Роль театра для детей и юношества в воспитании подростающего поколения в духе мира,          гуманизма и прогресса.    1984.-14с
5. Ц.Б Цыренова. М.Ш. Батуева « Булагай зхин »            Улан – Удэ 2008г
6. Б.П. Пурбуев. « Зʏжэгʏʏд »                                             Улан – Удэ. 2008г.
7. Б.Ц. Цыденова. Буряад ород, Ород буряад толи.