Экспериментальды психология тарихы

Экспериментальды психология тарихы

 XX-ғасырдың алғашқы  жартысында экспериментальды және  қолданбалы психология қарқынды дами бастады.Әрі психология ғылымына деген қызығушылық артты.1905 жылдан бастап психологияны оқыту процесі түбегейлі өзгеріске тусті.Психология курсымен курсты оқып үйренуге бөлінетін сағат саны артып, оқытушылар мен студенттер саны өсті.Дәрістен өзге жұмыс түрлері: семинар, практикум,арнаулы курс, зертханалық сабақтар жүргізілді. Психологиядан өтетін дәрістерде құралдарды пайдалана отырып тәжірибе жүргізу прсихологияны оқытуда кең пайдаланылады. Психология эмперикалық пән ретінде оқытылады. Мәскеу университетіндегі мұндай өзгеріс Г.И. Челпанов есімімен байланысты болды.Психология мен психологиялық білім беру ісінде оның есімі тұтас бір кезеңге айналды.Оның көптеген курстары мен семинарларда тәжірибе жұмыстары жиі- жиі жүзеге асырылды.1907-1922 жылдар аралығында Мәскеу университетінде ол оқып жүрген курс мазмұны әрқашан өзгеріске ұшырап отырганымен олардың атауы сол күйінше калып отырды.Әсіресе эксперименталдық психология Ресейде алғаш оқылғандықтан ерекше ілтипатқа ие болды.Бұл курстарды оқыту тәжірибесінің жоқтығы тәжірибе өткізуде, экспериментті демонстрациялау әдістемесін игеру қажеттігі, психологияны оқытудың жаңашылдық жолын меңгеру негізі оқытушыдан ізденісті қажет етті.

     Экспериментальды психологияны оқытуда пайдаланылатын түрлі құрал- жабдықтың, аппараттың жұмыс істеу негізін игеру қиындығы студенттер назарын ерекше баулыды.Оқытушылар аппараттың жұмыс істеу принципін меңгерген соң жалпы  жиналыста өз білгендерін ортаға салды.Сөйтіп осындай ұжымдық еңбек 1909-1910ж.Эксперименталдық психология негізі қаланды.Челпановтың зерттеулерінің арқасында эксперименталдық психологиямен практикалық техникасымен таныстыру әдістемесі үлкен жетістіктерге жетті.Терең теориялық негізділік пен эксперименталдық зерттеулердің ұштасуы психологиялық білім беруді жоғары деңгейге көтерді.Оқыту жұмысы зерттеумен қатар жүрді.Челпанов мектебі кейіннен көрнекі ғалымдардың үлкен тобын құрган:С.В. Кравкова, Н.И. Жинкина, А.А. Смирнова, Н.А. Добринина, В.М. Экземплярский, Т.А. Рудник, Б.М. Теплов, И.А. Рыбников сиякты тұтас бір психологтар ұрпағын тәрбиелеп шыгарды. Челпановтың «Экперименталдық психологияға кіріспе»  атты кітабы өмірге келді.Мұнда психологияны оқыту мен ғылыми зерттеу жұмыстары бірлікте жүзеге асырылды. Челпановтың әдістемелік еңбегінен кейін жарық көрген Корниловтың «Эксперименталдық психологиядан практикум жұмысы»,осы аттас Любимованың, Артёмованың жұмыстарына арқау болды. Эксперименталдық психологияның ірге тасын қалауда, өзге университеттерде осы сияқты жұмыстардың жүруіне еңбек сіңірген Лангинің еңбегі ұшаң теңіз.Ланги ұйымымен курс кеңес өкіметіне дейінгі кезеңде психологияны оқытудың ең үздік түрі санатына қосылды.Оның лекцияларының мазмұны «Психологияның негізгі принциптері мен мәселелері» кітабында баяндалған.Петербургтың психонервологиялық институтында психология курсын профессор А.Ф. Лазурский оқыды.Курсты оқыту барысында ол өз зерттеуінің нәтижесін қолданып, психологияны өмірмен байланыстыруға ұмтылады. Лазурскийдің курсының мазмұны туралы пікірді оның «Жалпы және эксперименталды психология» еңбегіне сүйене отырып айтуға болады.

     Психологияны оқытудың жаңа методологиялық негізі К.Н. Корниловтың «Диалектикалық материализм негізінде баяндалған психология» оқулығында көрініс берді.1927 ж. К.Н. Корниловтың редакциялауымен психология хрестомациясы жарық корді.1924-1925 оқу жылы педомогия педогогикалық институттың оқу жоспарына негізделді.

     Вундт Вильгельм (1832-1920) 1879 ж. Лейпценг университеті жанынан әлемде тұңғыш психологиядан эксперименталды лоборотория ашқан неміс психологы, физиолог, философ ғалым.

    Ланге Николай Николаевич (1858-1921) Вундттың шәкірті, экспериметтен айналысқан алғашқы орыс психологі.Ресей психологтар арсында кеңес дәуіріне дейін Ланкенің психологиялық курстары ең үздік курс болып есептелінді.

    Выготский Лев Семенович (1896-1934)  Ресей психологы. Ресей, Қазақстан әлем психологиясының дамуына үлес косқан ғалым.Жоғары қызмет етудің «Мәдени тарихи» тұжырымдамасын негіздеуші.Бұл тұжырымдама Ресей мен шетел психологиялық оқулықтарына маңызды бөлім ретінде кіріп, психологиялық білім мазмұнынан өз орнын алды.

       Корнилов Константин Николаевич (1879-1957) кең көлемді педагогикалық және ұйымдастыру жұмысымен айналысқан Ресей психологы (1916ж) әріптестерімен бірлесіп психология курсынан демонстрация жасауға арналған құрал- жабдықтар әзірлеп шығарды.

       Рубинштейн Сергей Леонидович (1889-1960) психологиядағы «Іс- әрекеттік қатынас» теориясының негізін қалаушы, кеңес психологы ,философы.Германияның Марбург қаласында философиялық, психологиялық білім алды.1942 ж. бастап бірнеше жыл психология институтының директор қызметін атқарды.1943 ж М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу университеті жанынан алдымен кафедра кейіннен психология бөлімін ашты.

       Бехтерев  Владимир Михайлович (1857-1927) Қазан университеті клиникасында 1885 жылы Ресейдегі тұңғыш эксперименталды психология лабороториясын ашушы, 1908 ж Санкт-Петербургте психоневрологиялық институт негізін қалаушы, орыс невопатологы, психиатр,физиолог, психолог ғалым.

       Узнадзе Дмитрий Николаевич (1886-1950) грузин психологы, философ.1909 ж. Лейпцигте, 1913 ж. Харьковте білім алған.Грузин психология институтының директоры, университетте психология бөлімін ұйымдастырушы.

                   Пайдаланылған әдебиеттер:  

И.А.Зимняя    «Педагогичес кая психология»

М, «Логос»2005.А, «TST-сотрагу»2005.